ვეფხისტყაოსანი - დასაწყისი

ვეფხისტყაოსანი (სრულად)

ვეფხისტყაოსანი - (შინაარსი)

* * * განმარტებები და კომენტარები * * *

1.

ა.   რომელმან - რომელმაც, ვინც. ძალითა მით - ძალით.

ბ.   ზეგარდმო - ზემოდან. არსნი - არსებანი. სულითა ყვნა - სული მისცა, სულიერი გახადა. ზეცით - ზეციდან. ტაეპის აზრია: (ღმერთმა) არსებებს ზეციდან სული ჩაჰბერა, სიცოცხლე მისცა. 

გ.   ქვეყანა - დედამიწა.. 

დ.   ყოვლი - ყოველი. ხელმწიფე - თავისუფალი. ყოვლი ხელმწიფე - ყველა თავისუფალი არსება. იგულისხმება - ყველა ადამიანი. მისმიერი - მისგან შექმნილი (იგულისხმება ღმერთის მიერ შექმნილი. თავისუფალნი ვართ იმიტომ, რომ ღვთის სახედ და ხატად შექმნილნი ვართ. (ტაეპის განმარტება თინათინ ცქიტიშვილისა).

2.

ა.   სახე ყოვლისა ტანისა. იხ. კომენტარი.

ბ.   ძლევა მეც - ძალა მომეც, გამარჯვება მომეც. დათრგუნვად - დასათრგუნავად, დასაძლევად.

გ.   სიკვდიდმდე გასატანისა - სიკვდილამდე გასაყოლად. ტაეპის აზრია: მიჯნურობის სურვილს ნუ შემისუსტებ, იგი სიკვდილამდე გამაყოლე.

დ.   მუნ - იქ (იგულისხმება საიქიო ცხოვრება). თანა წასატანისა - თან წასაღების.

3.

ა.   შიმშერი - ხმალი.

ბ.   მეფისა მზის თამარისა - მზისებრი მეფე თამარის. ღაწვი - ლოყა. ბალახში - საუკეთესო ლალი. გიშერი - ძვირფასი შავი ქვა.

გ.   შევჰკადრო - გავუბედო. შე - ზმნისწინი "შესხმა” ზმნისა, გამეორებული აზრის გაძლიერების მიზნით. ხოტბისა... რისა - რა ხოტბის, როგორი ხოტბის. ა. ბ. გ. ტაეპების საერთო აზრია: იმ ლომს, რომელსაც თამარის შუბისა და ფარ-ხმლის ხმარება ჰშვენის, რა ხოტბის შესხმა უნდა შევკადრო?

დ.   ყანდი - ტკბილეული. ხამს - ჯერ-არს, საჭიროა. მიშერისა - ველური თაფლისა. ტაეპის აზრია: მის მჭვრეტელებს რჩეული ტკბილეული უნდა მიერთვათ ან: თამარს ტკბილი ლექსები უნდა ეთქვას.

4.

ბ.   ვთქვენი - ვთქვი. არ ავად გამორჩეული - კარგად გამორჩეული; კარგად შერჩეული სიტყვებით გამოხატული.

გ.   გიშრის ტბა - შავი თვალების აღმნიშვნელი მეტაფორაა. ნა - ლერწამი, წერწეტა ტანის აღმნიშვნელი მეტაფორა. ტაეპში ლაპარაკია თამარის შავ თვალებზე და წერწეტ ტანზე. მეტაფორულად გამოთქმულია აზრი, რომ პოეტს ლექსთა გამოთქმისას თამარის მშვენიერება შთააგონებდა.

დ.   ხეული - (გულის) გამხევი, ნახევი ჭრილობის გამჩენი. შესაძლოა სხვა გაგებაც. ხეული - დასობილი (ალ. ჭინჭარაული).

5.

ა.   მიბრძანეს მათად საქებრად. -  მრავლობითი. რიცხვი აქ მოწიწების გამოსახატავადაა ნახმარი. იგულისხმება მხოლოდ ერთი პიროვნება - თამარი, რომელსაც პოეტისთვის თავისი ქების თქმა უბრძანებია.

ბ.   ბაგე - ტუჩი.

გ.   ბალახში - საუკეთესო ლალი. ბროლ-ბალახში ტუჩკბილის აღმნიშვნელი მეტაფორაა. მის მიჯრით მიწყობილისა - იმ მიჯრით მიწყობილის, შეტყუპებულის. 

დ.   ქვასაცა მაგარსა - იგულისხმება ალმასი. ტაეპში ლაპარაკია ალმასის დამუშავებაზე ტყვიის პატარა "გრდემლის" გამოყენებით. საერთო აზრი შეიძლება ორგვარად გავიგოთ: 1. მცირე იარაღით - ჩემი პოეტური ხელოვნებით - თამარის მშვენებას ქებას შევბედე. 2. არამატერიალურმა ძალამ  - თამარის მშვენებამ - გამტეხა, მიჯნურად მაქცია. 

6

ა.   აწ - ახლა. გამოთქმად - გამოსათქმელად. გული -  იგულისხმება: ხალისი, მონდომება. ხელოვანება - ოსტატობა აქ: პოეტური ოსტატობა-დახელოვნება.

ბ.   შენგნით - შენგან. პოეტი, როგორც ჩანს, ღმერთს მიმართავს. გონება - ფიქრი. 

გ.   მით - ამ გზით; აქ: იმიტომ, იმისთვის. შევეწივნეთ - შევეწიოთ. თავისი პოემა ავტორს ტარიელის "შეწევნად" (დახმარებად), მის საგმირო საქმეთა თხრობად მიაჩნია. ტურფად - ლამაზად.

დ.   მათ სამთა გმირთა მნათობთა - იმ სამ მნათობისებრ გმირს. სჭირს ერთმანერთის მონება - ერთმანეთთან არიან დაკავშირებულნი, ერთმანეთს საჭიროებენ. 

7. 

ბ.   დაბადებით - ქვეყნის გაჩენიდან. ვინმცა ყოფილა - ვინ იქნებოდა?  შობილი - იგულისხმება: ადამიანი, ხორციელი.

დ.   აწ - ახლა. მარგალიტი წყობილი - ლექსის, გარითმული სიტყვის აღმნიშვნელი მეტაფორაა.

8.

ა.   ესე - ეს.

გ.   ვით - როგორც. ობოლი - ეპითეტია საუკეთესო მარგალიტის დასახასიათებლად. ხელის-ხელ საგოგმანები - ხელიდან ხელში გადასაგორებელი.

გ.   საჭოჭმანები - საყოყმანო. ისეთი საქმე, რომელიც შეიძლება ჯობდა არ მექნა. 

დ.   ხელმქმნელმან - გამხელებელმა, გამაგიჟებელმა. დამმართოს... ნები - დამსაჯოს, გამიკითხოს თავისი ნებისაებრ.

9.  

ა.   ხელობით - სიშმაგით, სიშმაგის გამო. ამა დარი - როგორც ჩანს, უნდა ნიშნავდეს "ამის მსგავსს", "ამათ მსგავსს". ამ სიტყვების ორგვარი გაგებაა შესაძლებელი“ 1. მე, რუსთველი, ამ წინა ავტორებს მიმსგავსებული (ვისაც პოემაში აღწერილი ამბავი აქამდის უთქვამთ. იხ. წინა ორი სტროფი), ხელობით, სიშმაგით განვაგრძობ ამავე საქმეს. 2. მე, რუსთველი, ასეთ საქმეს ხელობის, სიშმაგის გამო ვკიდებ ხელს (სახელ. ბრუნვა" ამა დარი" ნაცვლად მიცემითისა "ამა დარსა" ასეთ შემთხვევაში პოწტურ, ლიცენციად უნდა ჩაითვალოს).

ბ.   სპა - მუდმითი ჯარი; მუდმივი ჯარის მებრძოლი. ვხელობ - ვშმაგობ, გახელებული ვარ.

გ.   კვლა - აქ. არსით - არსაით, არსაიდან.

დ.   ანუ - ან. სამარი - სამარისა.

10.

ა.   უნათლოთა - სინათლედაკარგულებს, დაბრმავებულებს. ენატრამცა - ინატრონ. ახლად ჩენა - კვლავ ახელა, სინათლის დაბრუნება.

ბ.   აჰა - აი. მიჰხვდომია - შეჰხვედრია, წილად ხვდომია. ველთა - ველებში.

გ.   მიაჯეთ ვინ - გამომექომაგეთ ვინმე, შემიწყალეთ ვინმემ! ლხენა - სიხარული, შვება, აქ: ტანჯვის შემსუბუქება.

დ.   სამთა ფერთა საქებელთა - სამხმოვან სიმღერას (ან: სიმღერებს). ლამის - დიაღაც რომ(?). ლექსთა უნდა ვლენა - ლექსთა მიწოდება, სიტყვების მიცემა უნდა.

11.

ა.   უბნობდეს - ამბობდეს.

ბ.   მიწყივ - მუდამ. გულოვნობდეს - მამაცობდეს.

გ.   კვლა - აქ: ხოლო. გამოსცნობდეს - იგულისხმება: ამ გრძნობას სხვაში სცნობდეს, სხვის მიჯნურობას ატყობდეს.

დ.   ვისგან - ვინმესგან. დაიწუნოს - არად ჩასაგდები გახდეს, თავი სასაცილოდ ააგდებინოს. უწუნობდეს - უგმობდეს, არად უგდებდეს. ტაეპის აზრია: მიჯნურმა არც სხვის გრძნობას უნდა დასცინოს, არც სხვას მისცეს თავისი გრძნობის დაცინვის ნება.

12.

ა.   პირველადვე - იმთავითვე. 

ბ.   გასაგონი - გასაგები. მარგი - მარგებელი.

გ.   კვლა - აგრეთვე. ვარგი -  ვარგისი, ღირსეული.

დ.   ამად - ამიტომ.

13. 

ა.   ვითა - როგორც. რბევა - რბენინება.

ბ.   მართლად - სწორად, ზუსტად. ცემა - დარტყმა. ქნევა -  იგულისხმება: ჩოგნის ქნევა.

გ.   აგრევე - ასევე. ხევა - უკან დახევა, შეყოვნება.

დ.   მისჭირდეს - გაუჭირდეს, გაუძნელდეს. რა მისჭირდეს - როცა გაუჭირდება, გაუძნელდება.

14.

ბ.   რა ვეღარ მიჰხვდეს ქართულსა - როცა ვეღარ იპოვის, ვეღარ დაიმორჩილებს სიტყვას.

გ.   ქართული: აქ სიტყვა.

დ.   ჩოგანი - ცხენბურთის სათამაშო იარაღი.

15. 

ბ.   ყოლა - სრულებითაც. სწორი - თანასწორი, ბადალი.

გ,   განაღა - აქ; შეიძლება; ან: თუნდაც. უმსგავსო - შეუსაბამო, შეუფერებელი.

დ.   მაგრა - მაგრამ. იტყვის - ამბობს. უცილობლობს - ჯიუტობს. ვითა - როგორც.

16.

ა.   ცოტაი - პატარა. ნაწილი - წილხვედრი.

ბ.   ძალუც - შეუძლიათ. სრულ-ქმნა - დასრულება.

გ.   ბედითი - უსარგებლო, ცუდუბრალო.

დ.   მოპკლვენ - კლავენ. ხელად აქვს - წესად, ჩვეულებად აქვთ.

17. 

ბ.   სალაღობოდ - სახუმაროდ. სათრეველად - გასამასხარავებლად, ხუმრობით, გასაკილავად.

გ.   რაცა ოდენ - რაც-კი.

18.

ა.   ხამს - საჭიროა, ჯერ-არს, უნდა. ცუდად - ამაოდ, ტყუილ-უბრალოდ. აბრკმობდეს - აფუჭებდეს, აუქმებდეს, აფერხებდეს.

ბ.   უჩნდეს - ჰყავდეს, ეგულებოდეს.

დ.   მისგან კიდე - მის გარდა. ნურა - ნურაფერი. აქ: ნურვინ. სტროფის აზრია: მელექსემ თავისი სულიერი გასაჭირი - თავისი გრძნობა - ტყუილად არ უნდა გაფლანგოს, იგი ერთადერთი ქალისადმი - თავისი სატრფოსადმი მიმართულ ლექსებში უნდა გამოთქვას.

19.

ა.   ცანით - შეიტყეთ! ყოველმან - ყველამ.

ბ.   ესე - ეს. მიჩს - მიმაჩნია. გამიქიქია - დამიმცირებია, დამიგმია, გამიბიაბურებია.

გ.   ვითა - როგორც. ჯიქი - ლეოპარდი, პანტერა.

დ.   ქვემორე - ქვემოთ.

20. 

ა.   ვთქვა - ვიტყვი. პირველი - აქ: უპირველესი, უზენაესი. ტომი -  იდეების გამაერთიანებელი, ზოგადი იდეა (დღევანდელი ლოგიკის ტერმინოლოგიით. „გვარი”). გვართა - ზეციურ „იდეათა", რომელნიც, პლატონის მოძღვრების მიხედვით, ქვეყნიურ საგანთა პირველსახეებს წარმოადგენენ (იხ. კომენტარი).. 

ბ.   საჭირო - საძნელო. გამოსაგები - გამოსათქმელი, გამოსახატი.

გ.   საზეო - ზეციური, ზეცისკენ მომართული. 

დ.   თმობამცა ჰქონდა - მოთმინება ჰქონდეს.

21.

ა.   მას ერთსა - იმ ერთს. მიჰხვდებიან - მისწვდებიან, ეწევიან.

ბ.   დაშვრების - დაიღლება. დავალდებიან - შეწუხდებიან.

გ.   ვთქვნე ხელობანი ქვენანი - ვიტყვი, აგიწერთ "ქვენა” ანუ მიწიერ გრძნობებს. ჰხვდებიან - ეხებიან, ეკუთვნიან. 

დ.   ოდენ - მხოლოდ. სიძვენ - ხორციელ კავშირს ამყარებენ. შორით - შორიდან. ბნდებიან - გონებას კარგავენ, იბნიდებიან. თუ ოდენ არ სიძვენ, შორით ბნდებიან - თუ ხორციელ კავშირს არ ამყარებენ, არამედ მხოლოდ შორიდან ტრფობას სჯერდებიან.

22.

ბ.   მით რომე - იმიტომ, რომ. ვერ-მიხვდომისა - ვერმიახლოების, სატრფოსთან თავისი მიზნის ვერმიღწევის.

გ.   სიახლე - სიახლოვე. საღმრთო სიახლე - ღმერთთან სიახლოვე. დაშვრების აღმაფრენითა - იღლება, ძალას ხარჯავს ზეცისკენ სწრაფვაში. 

დ.   კვლა - ხოლო. ქვე უც - დაბლა, ამ ქვეყნად აქვს. კეკლუცთა - ლამაზთა. ფრფენითა - პეპელასავით ფრენით, ფარფატით. ტაეპის აზრია: ზოგის ბუნება ქვეყნიურ ლამაზ საგნებსაა შემსჭვალული, იგი ლამაზ ქალებს ეარშიყება და ზეცისკენ არ იყურება.

23. 

ა.   ჰმართებს - ეკუთვნის, მოეთხოვება. ვითა - როგორც. 

ბ.   სიმდაბლე - თავმდაბლობა, მორიდება. სიყმე - კარგი მოყმეობა, რაინდობა. ან ახალგაზრდობა. მოცალეობა - მოცლილობა. ან: შესაფერისობა. (სულიერი და სოციალური მონათესაობა თავის სატრფოსთან).

გ.   დათმობა - მოთმინება. მძლე - მძლავრი, მოწინააღმდეგის მომრევი. 

დ.   ვის - ვისაც. ესე - ეს. არა სჭირს - არ ახასათებს. ზნეობა - თვისება, ღირსება.

24 . 

ა.   ტურფა - 1. ლამაზი რამ. 2. ძვირფასი საიუველირო საგანი.  საცოდნელად - გასაგებად, შესაცნობად. გვარი - ზეციური „იდეა“.

ბ.   სიძვა - გარყვნილება, სქესობრივი აღვირახსნილობა. შესაძლებელია უფრო ვიწრო გაგებაც: უქორწინოთა ხორციელი სიყვარული. 

გ.   უზის - უძევს, გავლებული აქვს. ზღვარი - საზღვარი მიჯნა.

დ.   გესმას - გაიგონეთ, მოისმინეთ! ნაუბარი - ნათქვამი.

25.

ა.   ხამს - უნდა, საჭიროა. ხანიერი - გამტანი, ერთგული. მეძავი - გარყვნილი, ავხორცი.

ბ.   მოყვარესა - სატრფოს. სულთქმა - „სუნთქვა", ოხვრა. უში - ოხვრა, ვაება, კვნესა.

გ   კუშტი - მკაცრი, უკარებელი. მიჰხვდეს - შეჰხვდეს. ქუში - პირქუში, უღიმღამო, გულჩათხრობილი.

26. 

ა.   პირველ - პირველად, თავიდან.

ბ.   ლხინსა - ლხინში. ჭირსა - ჭირში. აუზვავდეს - გაუთამამდეს. შეუზარდეს - შეუშინდეს. 

გ.   დათმოს - 1. მოითმინის, 2. დათმოს. ყველაკაი - ყოველივე. 

დ.   ნურა ჰგავა - ნუ ენაღვლება, ნუ დაეძებს. სოფელიცა მისი კერძი გარდაქარდეს -  ყველაფერი დაეკარგოს, მოესპოს წილი ამ ქვეყნად; ან: მოკვდეს.

27.

ა.   უხმობს - უწოდებს.

ბ.   უნდეს - უნდოდეს. თმობასა - მოთმინებას. სთმობდეს გაყრისა თმობასა - ითმენდეს გაყრას. აზრი შემდეგია: ის მიჯნური არ ვარგა, რომელიც საყვარელთან გაყრას ითმენს, განშორებისას სხვა ქალებთან არშიყობით იქცევს თავს.

გ.   მღერასა - თამაშს. ბედითსა - ამაოს, ცუდუბრალოს. ყმაწვილობასა - გართობას, ხუმრობას, ზერელედ დროსტარებას. 

დ.   ვინ იქმს სოფლისა თმობასა - ვინც ქვეყანას დათმობს, ვინც სატრფოსთვის ყველაფერს გაწირავს.

28.

ა.   პირველი - აქ: საუკეთესო.

ბ.   თავის-წინა - მარტოობაში. ნიადაგმცა ჰქონდა - მუდამ ჰქონდეს. ხალვა - ფიქრიანი განმარტოება.

გ.   შორით - შორიდან. ალვა - აალება, წვა. 

დ.   დათმოს - მოითმინოს. მოყვრისაგან - სატრფოსაგან.

29.

ა.   ხამს - საჭიროა, ჯერ-არს. ხვაშიადსა - გულისნადებს.

ბ.   ბედითად - ტყუილად, ამაოდ. ზმიდეს - შვრებოდეს. „ჰაის” ზმიდეს - ოხრავდეს. მოყვარესა - სატრფოს. აყივნებდეს - არცხვენდეს.

გ.   არსით - არსად, არაფერში. აჩნდეს - ეტყობოდეს. არასადა - არასოდეს.

დ.   უჩნდეს - მიაჩნდეს.

30. 

ა.   უშმაგო - გონზე მყოფი, არაშმაგი.

ბ.   რამცა ირგო - რას ირგებს, რას მოიგებს?

გ.   რათამელა ასახელოს - რაღათი ასახელებს, რაღათი შეუძლია ასახელოს? მოაყივნოს - შეარცხვინოს. რა... მოაყივნოს - მას შემდეგ, რაც შეარცხვენს.

დ.   რა პგავა - რა ენაღვლება? ტაეპის აზრია: განა ძნელია კაცმა საყვარელს გული არ ატკინოს?

31.

ბ.   აყივნებს - არცხვენს. წყლული - დაჭრილი.

გ.   ტაეპის აზრია: თუ არ უყვარს, რად არ ეშვება რად არ ანებებს თავს? ვინც არ უყვარს, ვინც არ იზიდავს, იმას რატომ არცხვენს ტყუილუბრალოდ, მასთან ურთიერთობის განგრძობითა და შეფერებით?

32.

ა.    ტირილსა ემართლების - შეიძლება ტირილი მოვუწონოთ, ტირილისათვის არ დავგმოთ.

ბ.   დაეთვლების - ჩაეთვლება.

გ.   მიგან კიდე - მის გარდა. ნურად ოდეს... - ნურაფრისთვის  ნურასოდეს...

დ.   დააჩნდეს - შეტყოს. კაცთა ეახლების - ადამიანებთან იქნება.

„ვეფხისტყაოსნის“ მკვლევართა გვარები განმარტებებსა” და კომენტარში” მოხსენებულია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მათი აზრი ჩვენთვის ცნობილი გახდა ზეპირი გზით. (გამოქვეყნებულ შრომებს არ ვახსენებთ).