ფეხმძიმობა
I
ზოგს რა უყვარს, ზოგს - რა, მე კი ყველაფერს ძილი მირჩევნია. ჭამაც კარგია, მაგალითად, ცხელი სუპი ან კატლეტი კარტოფილის პიურეთი, მაგრამ ძილი უკეთესია. განსაკუთრებით დილის ძილი, როცა ცივა, შენ კი ჩათბუნებული წევხარ და არხეინად გძინავს.
წინათ, დედასთან რო ვცხოვრობდი, ძილი არ მიყვარდა. მაშინ ჩემი ლოგინიც მქონდა და ყველაფერი, მაგრამ დედა რო მეტყოდა, დაწექი, ბიჭო, დაიძინე, გვიანიაო, არ ვუჯერებდი. მერჩივნა ტელევიზორისთვის მეყურებინა ან ბავშვებთან ერთად მეთამაშა სასტუმროს დერეფანში. ახლა არა, ახლა ძილი მირჩევნია. დავწვები თუ არა, მაშინვე ჩამეძინება ხოლმე.
სანამ ამ სარდაფს მოვაგნებდი, ძალიან ვწვალობდი - მე და წუპაკა დიღმის ტრასაზე, "ალეაში" ძველ პაკრიშკას ვანთებდით ხოლმე და ცეცხლთან ჩამომსხდრები ვიძინებდით. ახლა აქ მძინავს. მოვალ, შევძვრები მუყაოს ყუთში და გავეხვევი ამ ჩემს საბანში.
გაგიკვირდებათ, საბანი საიდანო: საახალწლოდ თემქაზე კორპუსებს ჩამოვუარე - ძველი ტანსაცმელი გექნებათ-მეთქი - და მაშინ მომცეს, ესა და თბილი ბუშლატი. ბუშლატი დიდი მქონდა, მაგრამ სახელოები გადავუკეცე და მშვენივრად მომადგა. ყუთი კი ელიავას ბაზრობაზე დავითრიე.
მუყაოს ყუთში ძილი სოხუმელმა ბიჭმა გოშკამ მასწავლა. კაი რამეა, გარედან სიცივეს არ უშვებს, შიგნიდან - სითბოს. მაგრამ, როცა ყინავს, მაშინ მაინც ცივა. ღამით გეღვიძება, კანკალებ, არც საბანი გშველის და აღარც ყუთი. ამ დროს უნდა ადგე და ირბინო, ან ერთ ადგილზე იხტუნო, მაგრამ რაზეა ლაპარაკი, პაკრიშკას მაინც ეს სჯობია. დილაობით მე და წუპაკა რო გავიღვიძებდით, ისე ვიყავით გამურულები, ზანგებს ვგავდით - მარტო თვალები და კბილები გვიჩანდა.
დავცინოდით ხოლმე ერთმანეთს. მერე წუპაკა აცეტონზე შეჯდა და ბოლომდე ჩაეშვა, სულ გათიშული დადიოდა. აი, ხო გელაპარაკებოდა არა, ჩვეულებრივად, უცებ აურევდა, სულ სხვაგან წავიდოდა, ბოდავდა თუ რა იყო, არ ვიცი - ხან დედას მეძახდა, ხან მამას, ხანაც რა ვიცი - რას. ბოლოს მოკვდა. ამბობდნენ, გაიყინაო, მაგრამ ტყუილია, აცეტონით მოიწამლა.
ეს სარდაფი რო არ მეშოვნა, მეც წუპაკასავით დამემართებოდა, რადგან, როცა კაიფობ, აღარ გცივა, უფრო სწორად, სიცივეს ვეღარა გრძნობ. თანაც, თითქოს ტელევიზორს უყურებო, ხედავ, როგორ მოდიან სპილოები, ლომები, ჟირაფები. მოდიან და მოდიან, შენ კი უყურებ. მაგრა ასწორებს. ტელევიზორზე კარგია. არ ვიცი, როგორა ვთქვა... ეს ცხოველები რო მოდიან, შორიდან კი არ უყურებ, შენც იქა ხარ, მათთან ერთად. ზოგჯერ ისე ახლოს ჩაგირბენენ, რომ ზედ გაგეხახუნებიან და ამ დროს გრძნობ მათს სუნს, სითბოს... ზებრას, მაგალითად, იცი, რისი სუნი აქვს?
- ცხენისა. სპილოები ჯოგებად მოდიან - შვიდნი, რვანი, ცხრანი. მარტორქები თითო ან ორ-ორი, მეტი არა. ანტილოპებს ხო ვერც დაითვლი.
ყველაზე მაგრა ლომებზე ვკაიფობ - გამხმარ ბალახში წვანან და ზებრებს ყვითელი თვალებით უყურებენ, ზებრებს და კამეჩებს. ამ დროს განა გძინავს, გღვიძავს, მაგრამ აქ კი არა ხარ, იქა ხარ, იმ გამხმარ, წელამდე ბალახში დგახარ და გესმის, როგორ მოდიან და მოამტვრევენ კამეჩები ფეხით ლელიანს, როგორ სტვენენ და ჭიკჭიკებენ ჩიტები, რანაირი დგრიალით გადაივლიან ზებრები განიერ მინდორს.
მაგარი კაიფია, თანც იაფი, ტუბიკი - ლარი. ჩვეულებრივი წებოა, აცეტონიანი - "ბე-ეფი". ეგ ჩაუშვი ცელოფანის პარკში და დავაი, ისუნთქე!
წუპაკა 23 დეკემბერს მოკვდა. მაშინ დიდი თოვლი მოვიდა, ღამით ყინავდა, პაკრიშკა აღარ გვშველოდა და რა გვექნა, წებოს ვსუნთქავდით. დილით გავიღვიძე და ვხედავ, თოვლზე აგდია მოკრუნჩხული. ჯერ მეგონა ეძინა და ნჯღრევა დავუწყე, არ გაცივდეს-მეთქი, მაგრამ ბოლოს მივხვდი, რომ მომკვდარიყო. ეგრევე გამოვიქეცი.
დიღმის მასივში ჩავედი, ტროლეიბუსს დავაჯექი და მეტროსთან გავედი.
წუპაკაზე კრინტი არავისთან დამიძრავს, მეშინოდა, ჩემთვის არ დაებრალებინათ.
მას მერე აღარ მიკაიფია. აღარც მინდა. გაზაფხულამდე რაღა დარჩა - თებერვალი და მარტი - ორი თვე. აპრილში უკვე თბილა. თანაც, ხო ვთქვი, ეხლა უკვე სარდაფში ვიძინებ. სახლი, ეტყობა, მიწისძვრის დროს დაინგრა და მიატოვეს, ეს სარდაფი კი გადარჩა. ერთი ეგ არი, შიგ ცეცხლს ვერ ვანთებ, რადგან ბოლი დგება, თორემ ისე ძალიან კარგია.
ის ბიჭი - წუპაკა - უპატრონო მეგონა, თვითონვე ამბობდა, არავინა მყავსო, მაგრამ მისი სიკვდილის მერე ვიღაც გოგო მოვიდა, შენ ჩემი ძმის მეგობარი ყოფილხარო და თხუთმეტი ლარი მაჩუქა. შემრცხვა და არ ვართმევდი, მაგრამ ჯიბეში ძალით ჩამიდო. მერე გოშკამ მითხრა, რომ იმ გოგოს ლუიზა ერქვა და ცირკთან იდგა.
თხუთმეტი ლარი ბევრი არ არი, მაგრამ არც ცოტაა. მე დღეში ზოგჯერ ხუთი და ექვსი ლარიც მიშოვნია. უნდა იცოდე, ვის სთხოვო, თავი როგორ შეაცოდო. ყველა კი არ მოგცემს. ყველას არცა აქვს, მაგრამ ურჩევნია ისე მოგაჩვენოს, ვითომ აქვს, მაგრამ არ ემეტება.
ბიჭი და გოგო ერთად რომ მოდიან, ბიჭს უნდა უთხრა - გეხვეწები, ათი კაპიკი მაჩუქეო - და, თუ აქვს, აუცილებლად მოგცემს. გოგო თუ მარტოა, მაშინ ხო, მაგრამ სხვებთან თუ არი და სთხოვე, არ მოგცემს, დაახვიე აქედანო, გეტყვის.
ბიჭი მარტო თუ არი, ზედაც არ შემოგხედავს. ბევრ ბიჭს კი უნდა ერიდო, რადგან შეგაგინებენ და წიხლსაც ამოგარტყამენ.
მიწისქვეშა გადასასვლელები და ეკლესიების შესასვლელები დაკავებულია.
მიწისქვეშაში მოხუცი კაცები დგანან, ზოგი ვითომ ბრმაა, ზოგიც - ხეიბარი. იქ არიან ბოშებიც თავიანთი პატარა, გამურული ბავშვებით, ეკლესიებთან კი მოხუცი დედაკაცები ბატონობენ, ისინი იქიდან ერთმანეთს აგდებენ და შენ რას მიგიშვებენ.
არადა, იქ ყველაზე კარგია, რადგან მორწმუნე ადამიანი მოწყალებას ადვილად იმეტებს.
ხალხის უმეტესობას ფული არა აქვს და ვერც ვერაფერს იძლევა, ფულიანები კი ქუჩაში ფეხით არ დადიან, ისინი მანქანებში სხედან. შეიძლება შუქნიშანთან დადგე და, წითელზე რომ გააჩერებენ, მაშინ სთხოვო ოცი თეთრი, მაგრამ იქაც დაკავებულია, ყველა შუქნიშანთან უკვე სხვები დგანან და გამოგაგდებენ, ამიტომ იძულებული ხარ კაფეში ან სასაუზმეში შეხვიდე.
არც ეს არის ადვილი - ოფიციანტები თავში გირტყამენ, გაგინებენ, მაგრამ არ უნდა შეშინდე, სანამ ისინი დაგინახავენ, ერთი ორმოცი-ორმოცდაათი თეთრის შოვნას მაინც მოასწრებ. თანაც იქ თბილა და საჭმელების სასიამოვნო სუნი ტრიალებს.
მეტროშიც თბილა. მეტროთი ვინ დადის, სულ უბრალო ხალხი, არა? ხო და, რო იცოდე, ეს უბრალო ხალხი უფრო მეტს იძლევა. მაგრამ მეტრო იმით არი ცუდი, რომ იქ პოლიციაა. ერთხელ დამიჭირეს, მაგრა მცემეს და იმ დღეს ნაშოვნი მთელი ფული - სამ ლარ-ნახევარი სულ წამართვეს.
მეტროში უფრო გოგოები ჩალიჩობენ. იმათაც კი იჭერენ, მაგრამ არა სცემენ და არც ფულს ართმევენ, მარტო აწვალებენ და ატირებენ.
ზოგს მათხოვრობა უტყდება და ამიტომ ვითომ ყიდის, რაღაც-რაღაცებს დაატარებს, მაგალითად, საეკლესიო წიგნებს, კედლის კალენდრებს, სანთებელებს.
ხალხს ისინი ეცოდება და ფულს აძლევენ. რუსთაველზე ერთი პატარა, ათი თუ თერთმეტი წლის ოჩამჩირელი ბიჭი ფერადი ფანქრებით დახატულ საკუთარ ნახატებს ყიდდა, ცალს ორ ლარად და კარგ ფულსაც შოულობდა.
კვირაში ერთხელ ავტობუსით საჭმელი მოაქვთ. ქაშვეთთან ველოდებით ხოლმე. ავტობუსში ორი კაცია, უშანგა და რეზო, და ერთი ქალი - მანანა. მოვლენ, დაგვისხამენ პლასტმასის ჯამებში სუპს და მოგვცემენ თეთრი პურის ორ-ორ ნაჭერს. სუპი მიყვარს, ამიტომ ვამატებინებ ხოლმე. თვითონვე გვეუბნებიან, თუ გინდათ, დაგიმატებთო. მერე ჩაის გვასმევენ ან კამპოტს.
ერთხელ დეიდა მანანა მეკითხება, მართლა არავინა გყავსო? არა-მეთქი, ვინმე რომ მყავდეს, ქუჩაში რატო ვიქნებოდი-მეთქი. ავტობუსში ერთმანეთის გვერდით ვისხედით და ვლაპარაკობდით, ის რაღაც თბილად, ალერსიანად მიყურებდა და უცებ, ვხედავ, რომ დედაჩემისნაირი თვალები არა აქვს?! - ერთი მწვანე და მეორე ცისფერი. არ ვიცი, რა დამემართა, ყელში რაღაცა გამეჩხირა, ხელი გამოვართვი და ზედ ვაკოცე, მაგრამ მაშინვე მივხვდი, რა სისულელეც ჩავიდინე და თავპირისმტვრევით გამოვიქეცი.
მას მერე სუპს მე თვითონ ვიხარშავ. ვყიდულობ ოცკაპიკიან სუპის პაკეტს და შინ მიმაქვს. სარდაფში ბოლი დგება და ამიტომ ცეცხლს გარეთ ვანთებ, კედლის ძირში. იქ ორ აგურზე დავადგამ ხოლმე ალუმინის გამურულ ჯამს, შიგ წყალს ჩავასხამ, რო ადუღდება, პაკეტს გავხსნი და ყველაფერს იმ ჯამში ჩავყრი. გამოდის მაგარი სუპი, ისეთი, რომ ჭამით ვერ გაძღები.
აქამდე მეგონა, სხვადასხვა ფერის თვალები მარტო დედაჩემს ჰქონდა. თურმე არა, სხვებსაც ჰქონიათ. მამაჩემს თაფლისფერი თვალები აქვს, მეც, დედაჩემს კი ერთი - ცისფერი, მეორე - მწვანე. არ მახსოვს, ვინმეს შეემჩნიოს და არ გაჰკვირვებოდეს - უი, ქეთო, ეგ როგორი თვალები გაქვსო! დედაჩემს ამაზე სულ მუდამ ეღიმებოდა ხოლმე, თითქოს ამაყობდა კიდეც, სხვებს რომ არ ჰგავდა, მაგრამ ბოლო ხანებში ის თვალები ერთი ფერისა გაუხდა, ორივე გაუნაცრისფრდა. იქნებ იმიტომ, რომ სმას მიეჩვია.
სიმთვრალეში ცუდი ხასიათი ჰქონდა: დამსვამდა და დამიწყებდა ლაპარაკს, ხან რას მეუბნებოდა, ხან - რას. მერე თანდათანობით ბრაზდებოდა, სულ ცოფებს ყრიდა, თითქოს მე ვიყავი დამნაშავე იმაში, რომ ტყვარჩელში სახლი მივატოვეთ და გამოვიქეცით, რომ მეათე წელია მამაჩემისა არაფერი ისმის, რომ თვითონ გამყიდველად მუშაობს ცივ ჯიხურში, რომლის პატრონი, ერთი ავყია დედაკაცი, სულ მუდამ ქურდობას აბრალებს, მერე კი, როცა გამოირკვევა, რომ არაფერიც არ დაკარგულა, ბოდიშსაც არ უხდის.
თითქოს იმაშიც მე ვიყავი დამნაშავე, რომ გალოთდა, რომ არყის სმას სიცივის გამო დაეჩვია, როგორც მე და წუპაკა - წებოთი კაიფს, და ახლა იძულებულია ყოველდღე სვას, რადგან "ეშმაკი არ უსვენებს".
ერთხელ მცემა. მცემა სკამის ფეხით, რომელიც, ყოველი შემთხვევისთვის, კარს უკან გვქონდა მიყუდებული. ისე მცემა, რომ წარბი გამისკდა და მარჯვენა ხელის ნეკა თითი მომტყდა. კიდევ კარგი, ჩემს ყვირილზე მეზობლები შემოცვივდნენ და იმათ მიშველეს, თორემ მომკლავდა, მაგრამ შინიდან ამისთვის არ წამოვსულვარ, სულ სხვა რამის გამო წამოვედი...
ვიცოდი, ფულს სადაც ინახავდა, და ის ფულიც წამოვიღე, წამოვიღე მისი საქორწინო ბეჭედიც, რადგან ვიცოდი, რომ მამაჩემის ნაჩუქარი იყო. მაშინ დარწმუნებული ვიყავი, სწორად ვიქცეოდი, მაგრამ ახლა ვფიქრობ, რომ სისულელე ჩავიდინე - რა ჩემი საქმე იყო. თანაც მამაჩემი ამდენი ხანია აღარა ჩანს, იქნებ აღარც კი არის ცოცხალი.
ამის გახსენებაზე ახლაც სირცხვილის ოფლმა დამასხა. ცუდად მოვიქეცი.
არა, შინიდან რომ წამოვედი, არა ვნანობ, ის ფულიც - ოცდაათი ლარი - რომ წამოვიღე, არა უშავს, მაგრამ ბეჭდისთვის კი ხელი არ უნდა მეხლო...
ყუთიდან გამოვძვერი, თვალები მოვიფშვნიტე და საუზმის სამზადისს შევუდექი:
ავიღე ალუმინის ჯამი, კოკა-კოლას წყლიანი ბოთლი, კიდევ ორი კვერცხი და ასანთი, რომლებიც ბუშლატის ჯიბეებში ჩავილაგე და მაღლა ავედი. იქ, ორ აგურს შორის ცეცხლი გავაჩაღე, მერე ჯამში წყალი ჩავასხი, შიგ კვერცხები ჩავალაგე და ზედ შემოვდგი.
ძალიან მიყვარს დილის ეს ჩირთი-ფირთი. ამ დროს ქალაქში სიჩუმეა, კანტიკუნტად ისმის მანქანების ხმა, ჭადრებზე ბეღურები ჟივჟივებენ, რადგან მათაც სცივათ. ზოგჯერ ქუჩაში გამოჩნდება სიცივისაგან აბუზული გამვლელი, რომელიც ჩემს დანახვაზე გაჩერდება და გაკვირვებული მიყურებს. მე ყურადღებას არ ვაქცევ, ჩემთვის ვსაქმიანობ, ცეცხლს ნაფოტებს ვუმატებ და ისიც მალევე წავა, ნაბიჯს აუჩქარებს და თვალს მიეფარება.
იქიდან რომ წამოვედით, მამა სოხუმის საავადმყოფოში იწვა, ინფარქტი ჰქონდა და ექიმები ამბობდნენ, ამისი ადგილიდან დაძვრა არ შეიძლებაო. ბებია თავზე ადგა. მაშინ მე ექვსი წლისა ვიყავი, მაგრამ დედ-მამის ლაპარაკი მაინც კარგად მახსოვს: მამა დაჟინებით მოითხოვდა, რომ მე და დედა ქალაქიდან წავსულიყავით, დედას კი მამის მიტოვება არ უნდოდა. ბოლოს მამაჩემი ისე გაბრაზდა, რომ ცუდად გახდა.
ქალაქში განუწყვეტლივ ისროდნენ, ამიტომ ბორია ბიძიამ, ჩვენმა ტყვარჩელელმა მეზობელმა, თავის "ნოლ-ექვსში" ჩაგვსხა და სოხუმიდან გაგვიყვანა. მერე სხვებ თან ერთად ფეხით მოვდიოდით. უღელტეხილზე გაგვითოვდა. ხალხი გზადაგზა ეცემოდა და იხოცებოდა, განსაკუთრებით - მოხუცები და ძუძუთა ბავშვები.
ჩვენ გადავრჩით და ახლა აქა ვართ, ოღონდ ცალ-ცალკე, ის თავისთვის, მე - ჩემთვის.
ჯამი ცეცხლიდან გადმოვდგი, წყალი გადავწურე, მოხარშული კვერცხები სარდაფში ჩავიტანე და გაზეთგადაფარებულ ყუთზე დავალაგე. ისევ ის ბეჭედი მედგა თვალწინ და უეცრად გავიფიქრე, რა იქნება, რომ ავდგე და მამის მოსაძებნად წავიდე-მეთქი. ამ აზრმა ისე ამაგდო, ხელები ამიცახცახდა და მეორე კვერცხი ვეღარ გავფცქვენი - ეგეთი ფეთიანი ვარ, ყველაფერზე ეგრე ვიცი გაგიჟება. ჭამის
დროს სულ გამგზავრებაზე ვფიქრობდი და გული გამალებით მიცემდა.
საუზმეს რომ მოვრჩი, "მაგიდა" არ ამილაგებია, სამალავში ხელი შევყავი და იქიდან ქაღალდში გახვეული ფული და ოქროს ბეჭედი გამოვიღე. ბეჭედი ისევ ქაღალდში შევახვიე და ჯიბეში ჩავიდე, ფული კი დავთვალე - ოცდაშვიდი ლარი გამოვიდა. ამ ფულით, სადაც გინდა, იქ წავიდოდი!
ავდექი და მივიხედ-მოვიხედე. ღრმა სარდაფი იყო. მიწის პირზე გამოჭრილი სარკმლიდან დილის შუქი შემოდიოდა და იქაურობას ოდნავ ანათებდა. აქ არავის შევუწუხებივარ. მართალია, სულ ორი კვირა ვიცხოვრე, მაგრამ ისე შევეჩვიე, რომ უკვე მენანებოდა მისი მიტოვება. ვიფიქრე, საბანს მაინც წავიღებ-მეთქი, მაგრამ სად უნდა მეთრია, დამეკარგებოდა ან ვინმე წამართმევდა გზაში, სულ ახალი საბანი იყო. ახლაღა მივხვდი, რომ მართლა მივდიოდი, და დავმშვიდდი, აღარც ხელები მიკანკალებდა და არაფერი.
გადავწყვიტე გოშკა მენახა, იმან ყველაფერი იცოდა, ალბათ ისიც, ტყვარჩელში როგორ ჩავსულიყავი.
- ნუ ტი დაიოშ! ("შენცა ხარ, რა!" - რუს.) - მითხრა გოშკამ, - მერე აბხაზებმა რომ დაგიჭირონ?
- რათ უნდა დამიჭირონ?!
- როგორ რათ, ქართველი ხარ.
- ხო, მერე?
- მერე, მაგათ ქართველები არ ევასებათ.
- რა ეცოდინებათ რო ქართველი ვარ.
- როგორ, რა... რუსულად ლაპარაკობ? - არა. აფხაზურად? - არც აფხაზურად.
ზნაჩიტ ("ესე იგი" - რუს.) ქართველი ხარ!
მართალს ამბობდა. ამაზე არც მიფიქრია. კარგი, დავუშვათ, მე არავის არაფერს ვკითხავ, მაგრამ თვითონ რო მკითხონ? თუმცა, რა ვიცი, მე ვის რაში ვჭირდები? არა, რაღაც უნდა მოვიფიქრო... სანამ იქ ვცხოვრობდით, რუსული და ქართული თითქმის ერთნაირად ვიცოდი, მაგრამ თბილისში დამავიწყდა - აქ ყველა ქართულად ლაპარაკობს.
- ე, მაიცა, - მეუბნება გოშკა, - ვითომ მუნჯი ხარ - ნემოი ("მუნჯი" - რუს.).
ანი ბუდუტ სპრაშივატ, ა ტი რუკამი ("ისინი გკითხავენ, შენ კი ხელებით" - რუს.), ხელებით, გაიგე?
მართლა გენიოსია ეს გოშკა, არადა, ჩემზე ერთი წლით არი დიდი, მეტით კი არა.
- იქამდე როგორ უნდა ჩავიდე?
- როგორ? კარგად. ფული გაქ?
- მაქ.
- მატარებლით. ბილეთი რვა ლარია, თუ ლტოლვილის საბუთი გაქ - ოთხი და ჩახვალ ზუგდიდში, იქიდან ავტობუსით ენგურამდე, მერე ფეხით ჩერეზ მოსტ ("ხიდს გადაივლი" - რუს.) და მერე კიდე ავტობუსით და ოჩამჩირა ("ოჩამჩირემდე" - რუს.)...
- იქ ავტობუსი დადის?
- დადის.
- და იქიდან?
- წინათ "ელექტრიჩკა" იყო, ეხლა არ ვიცი...
"ელექტრიჩკა" რომ იყო, მეც კარგად მახსოვს.
- ფეხით?
- არა, ფეხით შორს არი... მაგრამ თუ ფეხით, მაშინ პო შპალამ... ("რელსებს წაყვები" - რუს.), გაიგე?
- ხო.
- მომე ეხლა ორი ლარი.
- რათა?!
- ვა, ხო გასწავლე!
ამოვიღე და ლარი მივეცი. შემეძლო სულაც არ მიმეცა, პატარაა, გაფსხლიკული, ძალით ვერ წამართმევდა, მაგრამ ეკუთვნოდა.
ჯიბეში ისე ჩაიდო, არ გაუპროტესტებია, მაგრამ არც მადლობა უთქვამს.
- კარგი, წავედი.
- დავაი... ნი პუხა, ნი პერა! ("მიდი... წარმატებას გისურვებ!" - რუს.)
საღამოს ვიყიდე "კილკის" ორი კონსერვი, ორი პური და ნახევარი კილო ხალვა.
ეს ყველაფერი ჩემს ძველ ზურგჩანთაში ჩავალაგე და ვაგზალში გავედი. ლტოლვილის საბუთი, რა თქმა უნდა, არ მქონდა, ამიტომ ბილეთში რვა ლარი გადავიხადე და საერთო ვაგონში ავედი...
უბრალოდ ხდებოდა, ძალიან უბრალოდ ხდებოდა ყველაფერი...
აი, მატარებელი დაიძრა და უკან დარჩა სადგურის შენობა და სველი ბაქანი, მერე თანდათანობით მოუმატა სიჩქარეს, ვაგონის ფანჯრიდან გამოჩნდა მაღალი, ნაცრისფერი სახლები, რაღაც ძველი, გაუქმებული ქარხანა თუ საწყობი, რომლის ეზოშიც იდგა ერთ დროს ყვითელი, ახლა კი ჟანგისაგან შეჭმული ტრაქტორი, იქვე ეყარა მილები, შპალები, რელსები.
ეს ყველაფერი ნელა, თითქმის უხმაუროდ მისრიალებდა უკან. ახლა გამოჩნდა გრძლად გაჭიმული ქუჩა, ტროტუარის გასწვრივ ჩარიგებული სავაჭრო ჯიხურები, იქვე ახლოს - მარტოხელა, მშიერი ძაღლი...
მატარებელმა სიჩქარეს მოუმატა...
რა შიში, რის შიში, პირიქით, მიხარია - მე ხომ იმას ვაკეთებ, რაც სხვამ ვერავინ შეძლო, ვერ გაბედა, მე კი გადავწყვიტე და, აი, უკვე მივდივარ!
ნეტა წუპაკა ცოცხალი ყოფილიყო, ისიც ხო წამოვიდოდა... ოჩამჩირემდე ერთად ვივლიდით, იქიდან ის გზას სოხუმისკენ გააგრძელებდა, მე კი ტყვარჩელში დავუბერავდი. ახლაც მახსოვს ტყვარჩელის სადგურის ბაქანი, მოასფალტებული და რატომღაც სველი... ალბათ, წვიმს... ხო, წვიმს - ბაქანზე წყლის გუბეები დგას...
ჩვენი სადარბაზოელი აფხაზის გოგო ლიდა სადგურის რეპროდუქტორში რაღაცას აცხადებს - ჯერ აფხაზურად, მერე ქართულად და ბოლოს რუსულად. დედას ჩემი ხელი უჭირავს ხელში. მამა სადგურის შენობიდან გამოდის, აბოლებულ სიგარეტს მუჭში მალავს, რომ წვიმამ არ დაუსველოს, მეორე ხელს კი შორიდან გვიქნევს.
ეტყობა, სოხუმში მივდივართ და მამამ "ელექტრიჩკის" ბილეთები იყიდა. ბაქნიდან მოჩანს "გრესის" საკვამლე მილები, მარცხნივ - ტყით შემოსილი მთები და მწვანეში ჩაფლული წითელკრამიტიანი სახლები. ალბათ, გაზაფხულია ან ზამთრისპირი, იმიტომაც აცვია მამას თავისი ლურჯი ქურთუკი, თავზე კი ღია ფერის კეპი ახურავს.
ჩემი მშობლები "გრესში" მუშაობენ. მამა ორთქლის ტურბინის მემანქანეა, დედა - წყალსაქაჩის ოპერატორი. "გრესის" ბინებში ოთხსართულიანი სახლის პირველ სართულზე ვცხოვრობთ, მე ჯერ სკოლაში არ დავდივარ, მაგრამ მალე წავალ.
დედა და მამა სხვადასხვა ცვლაში მუშაობენ, ამიტომ ხან ერთია შინ, ხანაც - მეორე. ზოგჯერ ისეც ხდება, რომ ორივენი შინ არიან და, თუ, ეს დღე შაბათი ან კვირაა, მაშინ სამივენი სოხუმში მივდივართ. ზაფხულობით თითქმის მთელ დღეს კელასურში, ზღვის პირას, ვატარებთ - ვბანაობთ, მზეს ვეფიცხებით. როცა მოგვშივდება, ვყიდულობთ გემრიელ "ჩებურეკებს" და იქვე, პლაჟზევე შევექცევით.
ზამთრობით ქალაქში ვსეირნობთ. შევდივართ კინოში, მაღაზიებში, მერე მივდივართ ზღვისპირა რესტორანში, რომელსაც "დიოსკურიაში" ჰქვია და მამა ოფიციანტს მწვადებსა და ერთ ბოთლ ღვინოს უკვეთავს. იქ კარგა ხანს ვსხედვართ, ისმის მუსიკის ხმა, ჩემი მშობლები წყნარად საუბრობენ, მე კი ფანჯრიდან ვუყურებ აღელვებულ ზღვას, თოლიებს და თეთრ სეინერს სეინერს, რომელიც თუხთუხით მიაპობს ტალღებს.
რესტორნიდან გამოსულები ნელა მივსეირნობთ თეატრის მიმართულებით და იქ უსათუოდ შევდივართ ერთ პატარა, მყუდრო კაფეში, სადაც ჩემი დედ-მამა სვამს ყავას, მე კი ლიმონათით ვიჭყიპები.
საღამოს შინ ვბრუნდებით. მე, როგორც წესი, გზაში მძინავს და მაშინღა ვიღვიძებ, როცა უკვე ტყვარჩელში შევდივართ. ვაგონის ფანჯრიდან თვალების ფშვნეტით ვიყურები და გაკვირვებული ვხედავ ჩვენს ბაქანს, ჩვენი სადგურის ლურჯად შეღებილ შენობას და წარწერას აფხაზურ, ქართულ და რუსულ ენებზე. კითხვა უკვე ვიცი და ამიტომ ხმამაღლა ვმარცვლავ: "ტყვარჩელი", თან მიკვირს, რომ ასე უცებ ჩამოვედით.
ეს ჩემი მატარებელი კი თავაწყვეტილი მიქრის, ბორბლებს რელსებზე რაკარუკი გაუდით. ფანჯრიდან მოჩანს რკინიგზის გასწვრივ ჩარიგებული მაღალი ძაბვის ანძები და ტელეგრაფის ბოძები. ბოძებზე გაბმული მავთულები აიწევენ მაღლა, ავლენ, ავლენ და მერე ისევ დაბლა ეშვებიან.
დილით მგზავრების ჩოჩქოლმა და ხმაურმა გამაღვიძა - მატარებელი ზუგდიდის სადგურში შედიოდა. ეს რომ გავიგე, გულმა გამალებით დამიწყო ძგერა.
მატარებელი ჯერ არ გაჩერებულიყო, მაგრამ ხალხი უკვე გასასვლელისკენ მიდიოდა, ვაგონის კართან გრძელი რიგი გამართულიყო და მეც იმ რიგში ჩავდექი...
მაშინ სახლიდან ახალი წამოსული ვიყავი, ჯერ ისევ სექტემბერი იდგა, ღამღამობით თბილოდა და ამიტომ პრობლემა არ იყო - გრიბოედოვის თეატრის უკან, კოწახურის ბუჩქებქვეშ ვიძინებდი. ერთ დილით გამეღვიძა და ვიგრძენი, რომ ვიღაც მიყურებდა. ან შეიძლება იმიტომ გამეღვიძა, რომ ვიღაც მიყურებდა.
ერთი სიტყვით, გამეღვიძა. თვალები გავახილე და დავინახე კაცი, რომელიც ბუჩქების წინ ჩაცუცქულიყო და ჩუმად მათვალიერებდა. მე ჯერ პოლიციელი მეგონა, შემეშინდა, მაგრამ ფორმა არ ეცვა და ცოტა დავმშვიდდი. გამოვძვერი და ის იყო, წასვლა დავაპირე, რომ გამაჩერა და მეუბნება, რა გქვიაო.
მაგის ჩიტი ვიყავი, ნამდვილი სახელი მეთქვა? - მამუკა-მეთქი. მერე აქ რატო გძინავს, სახლი არა გაქვსო? არამეთქი, სახლი რო მქონდეს, ქუჩაში რატო დავიძინებდი-მეთქი. რაო, ლტოლვილი ხარო? ხო-მეთქი. მშობლებიო? მშობლები სოხუმის დაბომბვის დროს დამეხოცამეთქი.
წამოდი, წამოდიო! ჩამკიდა ხელი და მივყავარ. ქვის კიბე ჩამოვიარეთ და მეტროს სადგურთან გამოვედით. სულ იოლად გავექცევი - გამოვტაცებ ხელს და გავვარდები, რას დამეწევა, ბებერია, ერთი ორმოცდაათი წლისა მაინც იქნება, მაგრამ მაინტერესებს, სად მივყავარ და ამიტომ მორჩილად მივდევ.
ჩავედით მეტროში, ვაგონში შევედით და მესამე გაჩერებაზე ჩამოვედით. არ ვიცი, სად მივყავარ, იქნებ უპატრონო ბავშვთა სახლში, ან პოლიციაში, მაგრამ არ მეშინია, რადგან ვიცი, რომ ბოლო მომენტში მაინც ნაღდად გავექცევი.
მეტროდან რომ ამოვედით, იქვე, მარჯანიშვილზე, აუხვია. ხელს არ მიშვებს, მაგრად ვუჭერივარ, ეტყობა, ხვდება, რომ, თუ მოვინდომე, ადვილად გავექცევი. ერთ ეზოში რომ შევედით, მაშინღა ვეკითხები, სად მივდივართ-მეთქი. ჩემთანო. თქვენთან რა მინდა-მეთქი?! როგორ, რა - გაჭმევ, გასმევ, დაგბან, თბილ ლოგინში დაგაძინებო...
მაშინვე ხელი გამოვტაცე და გამოვიქეცი. სანამ ჭიშკარში გავვარდებოდი, უკან მივიხედე და დავინახე, რომ შუა ეზოში იდგა და დაბნეული, რაღაცნაირად გულდაწყვეტილი მიყურებდა. ახლა რომ ვუფიქრდები, იქნებ არც ისეთი ცუდი კაცი იყო, მაგრამ რა ვიცი, სანდო არავინ არი.
სადგურში ენგურისკენ მიმავალი ავტობუსი ვიკითხე. ერთ "პაზიკზე" მანიშნეს, ეგ არიო.
მივედი და შოფერს დავებაზრე, შეიძლება, ენგურამდე გამოგყვე-მეთქი? სად მიდიხარო. გალში ბებიასთან-მეთქი. წამოდიო. ავტობუსში ავედი და სულ უკანა სკამზე დავჯექი. მალე "პაზიკი" ხალხით გაივსო, გასასვლელი კალათებითა და ჭრელი მაფრაშებით ჩაიხერგა.
დიდხანს აღარ გავჩერებულვართ, შოფერმა ავტობუსი დაქოქა და დავიძარით.
აქეთ უფრო თბილოდა, მაგრამ ნესტი იდგა. აზრზე არ ვიყავი, ამაღამ სად უნდა დამეძინა და, ნეტა ჩემი საბანი წამომეღო-მეთქი, ვინანე.
მანქანა დანგრეულ გზაზე მიჯაყჯაყებდა, გულ-მუცელი სულ ერთიანად ამეთქვიფა, ერთი-ორჯერ თავიც კი მიმარტყმევინა შუშაზე.
სხვებიც ჩემს დღეში იყვნენ, მაგრამ ხმას არავინ იღებდა, უკმაყოფილებას არავინ გამოთქვამდა, ეტყობა, შეჩვეულები იყვნენ ასეთ მგზავრობას.
ზოგჯერ უხიაგი უხიაგი ფიქრი გამიელვებდა - უკან ხო არ დავბრუნდე-მეთქი, მაგრამ ამ აზრს მაშინვე თავიდან ვიშორებდი.
ზაფხულობით ტყვარჩელში ბიჭები მდინარეზე დავდიოდით საბანაოდ. სულ ახლოს იყო, მაგრამ დედა მაინც მიშლიდა იქ სიარულს, ეშინოდა, რომ "ალიკას კლდიდან" გადმოვხტებოდი.
მან არ იცოდა, რომ იმ კლდიდან გადმოხტომა არც ისეთი იოლი საქმე იყო. ჩემხელები იქიდან არც ხტებოდნენ, ათი-თორმეტი წლისა მაინც უნდა გამხდარიყავი, რომ უფროს ბიჭებს ამისი უფლება მოეცათ, მე კი მაშინ ჯერ შვიდისაც არ ვიყავი და ამიტომ ჩემს ტოლებთან ერთად ქვემოთ, თავთხელ წყალში ვჭყუმპალაობდი.
კლდე მდინარეს ზემოდან დაჰყურებდა, მის ძირში კი ღრმა მორევი ტრიალებდა.
კლდის ქიმამდე ბილიკი ადიოდა. წინათ იქიდან ვიღაც აფხაზის ბიჭი, ალიკა გადმომხტარიყო, კლდის შვერილზე კეფა ჩამოერტყა და მომკვდარიყო. მიუხედავად ამისა, იქიდან მაინც ხტებოდნენ. ტიტლიკანა ბიჭები ფრიალო ბილიკით კლდეზე ადიოდნენ, გზადაგზა ჯაგრცხილისა და თხილის ბუჩქებს ებღაუჭებოდნენ და, კლდის ქიმზე გასულები, ფარული შიშით იყურებოდნენ ქვემოთ, აქაფებული მორევისაკენ.
ზოგი უფრო გამბედავი და გამოცდილი ასვლისთანავე ხტებოდა, ზოგი კი გადმოსახტომად საათობით ემზადებოდა ხოლმე, მაგრამ არ მახსოვს, იქ ასული ბიჭი უკან იმავე გზით ჩამოსულიყოს.
ახლა მეც ასე ვიყავი. მეჩვენებოდა, რომ იმ კლდის თავზე ვიდექი და გადმოსახტომად ვემზადებოდი. ჯერ კიდევ შეიძლებოდა ქვემოთ ჩამოსვლა, ჯერ კიდევ მქონდა დრო, კარგად ამეწონ-დამეწონა ყველაფერი და, თუ საჭიროდ ჩავთვლიდი, უკანაც დავბრუნებულიყავი, მაგრამ ამგვარი ფიქრი საშინელ სირცხვილად მიმაჩნდა და ამიტომ მაშინვე თავიდან ვიშორებდი.
ავტობუსი სველ, ნაწვიმარ გზაზე მიჯაყჯაყებდა. მინები დაორთქლილიყო, მაგრამ ხელს თუ გაუსვამდი, გამოჩნდებოდა ვრცელი ნასიმინდარი, იმის იქით ჭანჭრობი და უფრო იქეთ - ფოთოლგაცვენილი ტყით შემოსილი გორები.
ზოგჯერ, გზის აქეთ-იქით მოჩანდა ორსართულიანი სახლები, კოინდარიანი ეზოები. გზისპირებზე ძროხები იდგნენ, იცოხნებოდნენ და მოწყენილები გვიყურებდნენ.
ენგურის ხიდამდე რამდენიმე ადამიანი თავისი ბარგიბარხანიანად ჩავიდა და ავტობუსიც ცოტა შეხალვათდა.
აქ ძირითადად ქალები და მოხუცები იყვნენ. მათი ლაპარაკიდან შევიტყვე, რომ ისინი გალის რაიონის სოფლებში ცხოვრობდნენ, ზუგდიდის ბაზარში ქათმები, გოჭები, სულგუნი და აჯიკა გაეყიდათ. იქვე შეეძინათ ფქვილი, შაქარი და სხვა საჭირო პროდუქტი და ახლა შინ ბრუნდებოდნენ.
ძირითადად მეგრულად ლაპარაკობდნენ, რომელიც მე არ მესმოდა, მაგრამ ზოგჯერ ქართულსაც გამოურევდნენ ხოლმე.
რ ათქმა უნდა, მე ის მაინტერესებდა, რა მდგომარეობა იყო ხიდგადაღმა, საშვი ან რაიმე საბუთი ხომ არ უნდა წარგვედგინა აფხაზი მესაზღვრეებისთვის, მაგრამ ამაზე კრინტსაც არავინ ძრავდადა მეც არავის არაფერს ვეკითხებოდი, რადგან მეშინოდა, არ შეეტყოთ, რომ გალში კი არა, ოჩამჩირეში და, უფრო იქითაც ტყვარჩელში ვაპირებდი გადასვლას.
თბილისში აფხაზ ბოევიკებზე საშინელი ამბები დადიოდა: ყვებოდნენ, როგორ აწამებდნენ ისინი ქართველებს, როგორ აბუჩად იგდებდნენ და შეურაცხყოფას აყენებდნენ, როგორ ხვრეტდნენ.
ქართველების სისხლის სმასა და იმათი თავებით ფეხბურთის თამაშზე აღარაფერს ვიტყვი, რადგან, დარწმუნებული ვარ ეს თქვენც არაერთხელ გსმენიათ. რაც უფრო ვუახლოვდებით ენგურს, მით უფრო მეტად მიპყრობდა შიში. არ ვიცოდი რა მელოდა იქ, რა დამხვდებოდადა ამიტომ გული გამალებით მიცემდა.
ერთადერთ ნუგეშად ის მრჩებოდა, რომ ესენი, ეს მეგრელის ქალები და მოხუცები , არხეინად იყვნენ, დინჯად საუბრობდნენ, ზოგჯერ ხუმრობდნენ კიდეცდა ხმამაღლა იცინოდნენ.
ბოლოს როგორც იქნა, ავტობუსი გაჩერდა, ხალხი აყაყანდა ჩანთებსა და მაფრაშებს წამოავლეს ხელი.
ავტობუსიდან ჩამოვედი თუ არა, მაშინვე ავტომატგადაკიდებული სამხედროები დავინახე, მაგრამ მივხვდი, რომ ესენი ქართველები იქნებოდნენ, რადგან ჩვენთვის არავითარი ყურადღება არ მოუქცევიათ.
საპალნე აკიდებული ხალხი ხიდისკენ დაიძრა.
მე ერთ დედაბერს ჩანთა გამოვართვი, მოგეხმარებით-მეთქი, და, მიუხედავად იმისა, რომ თავიდან ეჭვით ამათვალიერ-ჩამათვალიერა და ჩემი ჩაცმულობა აშკარად არ მოუვიდა თვალში, ჩანთა მაინც დამითმო და მეც, ზედმეტად რომ არ მეეჭვიანებინა, გვერდით გავყევი.
II
მალე ხიდს მივუახლოვდით, სადაც რუსის სალდათები იდგნენ, მაგრამ არც იმათ გაუციათ ხმა, დაბარგულ ხალხს გულგრილად უყურებდნენ და ჩემთვის ხომ ზედაც არ შემოუხედავთ.
მერე ხიდი გადავიარეთ და ენგურის მეორე ნაპირზე გადავედით. აქ კი შემეშინდა, რადგან დავინახე შეიარაღებული აფხაზები და ისიც შევნიშნე, რომ წინ მიმავალ მგზავრებს აჩერებდნენ და საბუთებს უსინჯავდნენ.
მაგრად დავფრთხი, დედაბერს შევხედე, ვიფიქრე, დავაგდებ ამ ჩანთას და უკანმოუხედავად მოვკურცხლავ-მეთქი, მაგრამ, თითქოს ჩემს ფიქრებს მიხვდაო, მა6 თავი დამიქნია და მშვიდად გამიღიმა.
აფხაზ მესაზღვრეებს რომ მივადექით, დედაბერმა უბიდან რაღაც ქაღალდი ამოიღო და ერთ პირტიტველა ბიჭს მიაწოდა, რომელმაც საბუთი ყურადღებით გასინჯა, მერე მე გადმომხედა:
- ა ტიკუდა! (რუს. შენ საით!)
გულმა გამალებით დამიწყო ცემა, მაგრამ მაშინვე გოშკას დარიგება გამახსენდა და მუნჯურად ვანიშნე, ამ დედაბერთან ვარ-მეთქი.
აფხაზი ახლა ჩემს დედაბერს მიაჩერდა, მაგრამ ის არ დაბნეულა და უთხრა:
- ვნუკ მოი, ვნუკ! (რუს. შვილიშვილია ჩემი!)
- ა, ვნუკ?
- და, ვნუკ! - მერე მე მომიბრუნდა, - მაიართი, წიე, აშო!(მეგრ. მოდი, ბიჭო, აქ!)
ხმისამოუღებლად გავყევი. მძიმე ჩანთას მივათრევდი და ვცდილობდი, უკან არ მიმეხედა.
სამშვიდობოს რომ გავედით, დედაბერი მეუბნება:
- ვინ ხარ, ბიჭო, შენ, სად მიდიხარ?
მადლიერების გრძნობით მივაჩერდი, ახლა ეს დედაბერი საკუთარ ბებიასავით მიყვარდა, გული ამომიჯდა, ყელში ხორკლიანი გორგალი მომაწვა და კინაღამ ღრიალი მოვრთე.
- კაი, თუ არ გინდა, ნუ მეტყვი... - მშვიდად მითხრა და გზა განაგრძო.
უკან ავედევნე.
მალე ავტობუსებს მივადექით. ხალხი უკვე ბარგს აბინავებდა და თვითონაც შიგ სხდებოდა.
დედაბერმა ჩანთა გამომართვა და ის იყო, ავტობუსში უნდა ასულიყო, რომ შევაჩერე და ვეკითხები:
- ხომ ვერ მეტყვით, ოჩამჩირეში რითი უნდა წავიდე?
- ოჩამჩირეში?
- ხო.
დედაბერმა მიიხედ-მოიხედა და ვიღაც წვერგაუპარსავ კაცს დაუძახა:
- გივი, მორთი აშო!
კაცი მოვიდა და დედაბერს მორჩილად მიაჩერდა.
- ეს ბიჭი უნდა წაიყვანო ოჩამჩირეში.
- ქო, პატონი.
- სახლში ხომ კარგად ხართ?
- ვართ, ასე...
- მომიკითხე ეთერი.
დედაბერი ახლა მე მომიბრუნდა:
- ეს ჩემი დისშვილია, წაგიყვანს ოჩამჩირეში.
გმადლობთ-მეთქი, ესღა ამოვღერღე.
- წამოდი, ბიჭო! - მითხრა გივიმ და წინ გამიძღვა.
წავყევი. ხალხით გაჭედილ მიკროავტობუსთან მიმიყვანა, კარი გამიღო და შიგ შემტენა.
- რას შვრები, გივი, სუნთქვა არ გვინდა ჩვენ? - დაიყვირა ვიღაცამ, მაგრამ იმას არავინ აჰყოლია.
გივიმ მიკროავტობუსს მეორე მხრიდან შემოუარა, საჭეს მიუჯდა და დავიძარით.
მე ისევ იმ დედაბერზე ვფიქრობდი - მიკვირდა, რა რჯიდა, რატომ უთხრა აფხაზ მესაზღვრეს, ჩემი შვილიშვილიაო. კარგი ადამიანი როგორ არ შემხვედრია, თუნდაც ის ქალი, საბანი რომ მაჩუქა, ან კიდევ დეიდა მანანა, მაგრამ ხო ვიცი, რომ ამ ქვეყნად ცუდი და ბოროტი ხალხი უფრო მეტია, ვიდრე კარგი...
გივის შევავლე თვალი, ესეც არ ჩანდა ურიგო კაცი, თუმცა ამას ხომ თავისი სიკეთით არ მივყავდი ოჩამჩირეში, იმ დედაბერს რომ არ ეთხოვა, რა იცი,წამომიყვანდა?
არც ამათ ჰქონიათ ჩვენზე უკეთესი გზები, უკეთესი კი არა, მგონი, უარესიცაა, ამდენ ჯაყჯაყში ტვინის შერყევა დამემართა, თანაც, გუშინდელს აქეთ, ლუკმა არ ჩამსვლია პირში, შიმშილისგან კუჭი მეწვის, მაგრამ ისე ვართ მგზავრები ერთმანეთზე მიჭუჭკულები, ძალიანაც რომ ვეცადო, ზურგჩანთას, სადაც პური, ხალვა და კილკის კონსერვები მილაგია, ვერ გავხსნი; ისევ უნდა მოვითმინო და ოჩამჩირეში წავიხემსო.
იქამდე ბევრი აღარ დარჩა. მე ვიცი, რომ ოჩამჩირეში შევალთ თუ არა, ზღვა გამოჩნდება და ისე მიხარია, თითქოს როგორც კი მის თეთრქაფმოგდებულ ტალღებს დავინახავ, მაშინვე ყველაფერი შეიცვლება და ის უზრუნველი დრო დაბრუნდება, კელასურის პლაჟზე რომ ვატარებდით სამივენი - დედა, მამა და მე.
დღემდე მახსოვს ზღვის სუნი, გემო და ხმა, საკმარისია თვალები დავხუჭო, რომ მაშინვე ტალღების ტლაშუნს გავიგონებ, მის მლაშე გემოსა და თევზის სუნს ვიგრძნობ...
ოჩამჩირეში არ ვიყავი ნამყოფი და ამიტომ ერთი პატარა სოფელი მეგონა, მაგრამ თურმე ვცდებოდი - საკმაოდ მოზრდილი დაბა ყოფილა...
სანამ ზღვა გამოჩნდებოდა, ერთხანს კიდევ ვიარეთ, ბოლოს გივიმ თავისი „მარშრუტკა" ერთ პატარა მოედანზე გააჩერა და მგზავრებისაგან ფულის აკრეფა დაიწყო.
სულ წინ ვიჯექი და ამიტომ პირველი მე ჩამოვედი. რა თქმა უნდა, მაშინვე ზღვას მივაშურე, ღელავდა. უზარმაზარი, მუქი ტალღებით ასკდებოდა ბეტონის ნაპირს, შხეფებს ისროდა და თან შემზარავი ხმით ღრიალებდა.
შიშით უკან დავიხიე. არა, ასეთი ზღვა არასოდეს მენახა. მომეჩვენა, თითქოს გზა ამებნა და სულ სხვაგან მოვხვდი, სხვა ქვეყანაში ჩამოვედი. ვიდექი და ამდენი ხნის მონატრებული ზღვას იმედგაცრუებული, კრიჭაშეკრული ვუყურებდი.
მციოდა, მშიოდა და ისიც ცხადი იყო, რომ სულ მალე დაღამდებოდა, მაგრამ აზრზე არ ვიყავი, თავი სად შემეფარებინა.
უკან გამოვბრუნდი და უკვე დაცარიელებულ „მარშრუტკას“ მივუახლოვდი. ღია კართან გივი იდგა და მიყურებდა.
ჯიბიდან ფული ამოვიღე, ორლარიანი ამოვარჩიე და მივაწოდე, მაგრამ იმან ხელი ამიქნია და მითხრა:
- გაწიე, ბიჭო, იქით!
ერთხანს ჩუმად ვუყურებდი, მერე მადლობა გადავუხადე და ფული ისევ ჯიბეში ჩავიდე.
- ვისთან მიდიხარ ახლა შენ? - მკითხა მან.
ისეთი სახე ჰქონდა, რომ არ მეთქვა, არ იქნებოდა და ამიტომ გამოვუტყდი:
- ტყვარჩელში, მამასთან.
- ტყვარჩელში?
- ხო.
- ტყვარჩელში როგორ წახვალ?!
მხრები ავიჩეჩე.
- საიდან მოდიხარ?
- თბილისიდან...
- აუჰ, რას ამბობ! - შეიცხადა და მერე ჩაფიქრდა, - დაჯექი!
თვითონ მანქანას შემოუარა, საჭეს მიუჯდა და დაქოქა.
მეც ავედი.
გივიმ მანქანა დაძრა და მერე მომიბრუნდა:
- ტყვარჩელში როგორ წახვალ, არ ვიცი, მარა ახლა სადაცაა დაღამდება და ძილი გინდა შენ... ხომ გინდა? მიგიყვან ერთ ოჯახში... ახლობლებია, გაჭმევენ, გასმევენ, დაგაძინებენ...
კარგა ხანს ვიარეთ და ერთ სახლს მივადექით. გივიმ დაასიგნალა. სამზადის კარი გაიღო და იქიდან ქალმა გამოიხედა.
- ზიტა, დაური დომა? (დაური სახლშია?)
- ნიეტუ ევო, გივი, ნიეტუ! (არ არის!)
„აუ, აფხაზები!“ - გავივლე გულში და შიშისაგან თმამ შმაშური დამიწყო.
- ა გდეონ? (სად არის?)
- სკორო პრიდიოტ, ზახოდი! (შემოდი, მალე მოვა)
გივი გადავიდა და სახლისაკენ გაემართა, მაგრამ მაშინვე ისევ უკან მობრუნდა, მანქანაში შემოიხედა და მითხრა.
- შენ არ წახვიდე, ბიჭო, არსად!
საშიში რომ ყოფილიყო, ეს კაცი აქ არ მომიყვანდა-მეთქი, გავიფიქრე, მაგრამ მაინც ვერ დავმშვიდდი, ვიჯექი და ათას სისულელეზე ვფიქრობდი.
ბოლოს გივი მოვიდა, მანქანის კარი გამიღო და წამოდიო, მითხრა.
ქალი ეზოს ჭიშკართან დაგვხვდა:
- იდი, სინოკ, იდი... გივი, ზახოდი ტი ტოჟე, დაურ სკორო პრიდიოტ.(მოდი შვილო, მოდი... გივი ენც შემოდი, დაური მალე მოვა).
- ნეკოგდა, ზიტა, პოიდუ ია... (არ მცალია, წავალ)
- ნუ, ლადნო, - უთხრა ქალმა და მერე მე მომიბრუნდა, - ნულადნო.. ა ნუ, პაშლი! - (კეთილი, აბა, წავიდეთ.)
დიდი, კოინდარიანი ეზო გადავიარეთ და სამზადში შევედით. იქ თუნუქის ღუმელი გუზგუზებდა და თბილოდა. ღუმელზე ქვაბი იდგა, საიდანაც ორთქლის ოხშივარი ამოდიოდა. დალიშხულ (დაორთქლილი) ოთახში მოხარშული ხორცის სურნელი ტრიალებდა.
კუჭი უარესად ამეწვა. რა არი მაინც ეს შიმშილი, ყველანაირ შიშზე მაგარია. ზიტას მლიქვნელური ღიმილით მივაჩერდი.
- ტი კტო? (შენ ვინ ხარ?) - მკითხა მან.
ხელებით რაღაც უაზრო მოძრაობა გავაკეთე.
- ჩტო, ნემოი? ( მუნჯი ხარ?)
სასწრაფოდ თავი დავუქნიე.
- ააა, გრუზინ, და? (ქართველი ხარ, ხომ?)
შემატყო, დაფეთებულმა კარისკენ რომ გავიხედე, ხმამაღლა გადაიკისკისა და უცებ ქართულად მომმართა:
- ნუ გეშინია, შენ გგონია, ქართველი რომ ხარ, შეგჭამ?
პირდაღებული მივაჩერდი.
ის იცინოდა, გემრიელად კისკისებდა, მერე ღუმელთან მივიდა და ქვაბს სახურავი ახადა. იქიდან სქელ ბოლქვებად ამოიშალა ცხელი ორთქლი.
- რა გქვია?
- გია, - ვიცრუე უნებურად.
- სადაური ხარ.
- თბილისელი...
- ხო გშია?
რაღა კითხვა მინდოდა, დამახრჩო ნერწყვმა.
- ეხლავე ყველაფერი იქნება... - კარადიდან თეფშები და ჩანგლები გამოალაგა, – გაიხადე და დაჯექი, ფეხზე რატომ დგახარ?
ზურგჩანთა მოვიხსენი და კარსუკან დავდე, მერე ბუშლატიც გავიხადე, ზურგჩანთას ზემოდან დავადე, ღუმელთან სკამი მივიტანე და დავჯექი.
სითბომ სასიამოვნოდ დამიარა ძარღვებში, მომთენთა, თვალები დავხუჭე.
ჯდომელა ძილის ოსტატი ვიყავი, სულ ეგრე არ გვეძინა მე და წუპაკას, ავანთებდით პაკრიშკას და მიდიი! – მთელი ღამე ქვის პარაპეტზე ვისხედით და გვეძინა... პაკრიშკა ტკაცუნობს, ნაპერწკლებს ისვრის და ისე ცხელა, უკან თუ არ გაიწიე, დაიწვები... გესმის ჯამ-ჭურჭლის ჩხარუნი და გესიზმრება, ვითომ შინა ხარ, დედა სუფრას აწყობს...
მაგრამ ეს დედა როდია, ეს დევის ქალია, რომელმაც კარადის უკან დაგმალა, რომ ნადირობიდან შინ დაბრუნებულმა დევმა არ შეგჭამოს, სუფრასაც მისთვის აწყობს და თან რაღაცას ღიღინებს. კარადის უკან ცხელა, თუმცა ეს კარადა კი არა, გახურებული ღუმელი ყოფილა...
უცებ კარი იღება და სამზადში დევი შემოდის...
– „ადამიანის სუნი მცემს...“ - ამბობს ის.
ისეთი მაღალია, თვალს ვერ შეუწვდენ.
- „ეტო ეშჩო კტო?! (ეს ვინღაა?) - რატომღაც რუსულად ეკითხება ქალს და ქალიც რუსულადვე პასუხობს, - ეტო? ეტო გია, იზ ტბილისი“... (რუს. - ეს? ეს გიაა თბილისიდან).
- გრუზინ? (ქართველი?)
- და, გივი პრივიოლ (ხო, გივიმ მოიყვანა.)
- კაკოი გივი. (რომელმა გივიმ?)
– სხულუხია. სკაზალ, ჩტო ონვ ტკვარჩელი ედიტ, კ ატცუ. (თქვა, რომ ტყვარჩელში მიდის, მამასთან.)
- ლადნო, ა დალშე? (კარგი, მერე?)
- დალშე ჩტო, სპატ ბუდეტ უნას, ა უტრომ პოედეტ. (მერე რა, ჩვენთან დაიძინებს და დილით წავა.)
- ა კუდა ტი ეგო პოლოჟიშ, დურა, სმოტრი, კაკოი ონ გრიაზნი. (და სად დააწვენ, სულელო,შეხედე, რა ჭუჭყიანია.)
- სს, ტიშე უსლიშიტ... (ჩუმად, არ გაიგონოს!)
ყველაფერი კარგად გავიგონე, მაგრამ აფხაზები თუ არიან, რუსულად რატომ ლაპარაკობენ, ცოლმა კარგი ქართული იცის, მაგრამ ქმარმა? იქნებ ეს ქალი ქართველია, კაცი კი აფხაზი.
თვალები რომ გავახილე და იმ ქალის ქმარი დავინახე, გამიკვირდა: რა დევი, ჩვეულებრივი ადამიანი იყო - საშუალო ტანისა, სუფთად გაპარსული, ქართველისგან ვერ გაარჩევდი.
ფეხზე წამოვდექი და თავი დავუკარი.
- გამარჯობა, შენი! - მითხრა მან.
უყურე, ამასაც კარგი ქართული სცოდნია?!
ზიტას სუფრა გაეშალა, ოთახში გემრიელი, მადისაღმძვრელი სურნელი ტრიალებდა.
- წამოდი, ხელები დავიბანოთ! - მითხრა კაცმა.
ზიტამ კარადიდან ახალი პირსახოცი გამოიღო და ქმარს მისცა.
გარეთ გავედით და ეზოში, წყალსაქაჩზე ხელები დავიბანეთ. მე რო ვიბანდი, წყალსაქაჩის ბერკეტს ის ამოძრავებდა, ის რო იბანდა - მე ვამოძრავებდი.
- ეს ჭასთან არის მიერთებული, - მიხსნიდა დაური, - მოტორიცა აქ, მაგრამ ეხლა დენი არ არი და ამიტომ ხელით ვაკაჩავებ.
როგორც იყო გავბედე და ვკითხე:
- თქვენ აფხაზები ხართ თუ ქართველები?
დაკვირვებით შემომხედა.
- აფხაზები. რა იყო.
- არა, არაფერი.
- რუსულად რო ვლაპარაკობთ?
- ხო.
- ორივეს რუსული სკოლა გვაქ დამთავრებული და იმიტო, კლასელები ვიყავით.
- და ქართული საიდან იცით?
- როგორ საიდან, - გაეცინა დაურს, - ქართველი დედები გვყავდა მეც და მაგასაც.
ხელები სუფთა, ხაოიანი პირსახოცით შევიმშრალეთ, შინ შევედით და მაგიდას მივუსხედით.
დაურმა ჭიქებში ვარდისფერი ღვინო ჩამოასხა, ზიტამ კი თეფშზე ქათმის ჩახოხბილი გადმომიღო.
ამისთანა გემრიელი არაფერი მეჭამა, მადიანად ვიღმურძლებოდი...
არ ვიცი, რისი ბრალი იყო, ალბათ, იმ სამი ჭიქა ღვინისა, დაურთან ერთად რომ დავლიე, მთელი ღამე გაუნძრევლად მეძინა.
დილით ზიტას ხმამ გამაღვიძა - ქათმებს ეძახდა.
სკამზე გაწმენდილი, შეძლებისდაგვარად გასუფთავებული ჩემი ტანისამოსი ელაგა, სკამქვეშ - ზურგჩანთა და ფეხსაცმელები.
ავდექი, ჩავიცვი, ზურგჩანთა მოვიკიდე და ეზოში ჩავედი.
- საით? - მკითხა დაურმა, რომელიც სამზადის საჩიხში ცულს ქლიბით ლესავდა,
- ჯერ ჩაი დავლიოთ, მერე მე თვითონ გაგაცილებ.
- არა, არა. დიდი მადლობა...
- ზიტა, - დაიყვირა დაურმა, - სმოტრი, ტვოი გოსტ უხოდიტ! (შეხედე, შენი სტუმარი მიდის.)
მოვიდა ზიტა, ზურგჩანთა ძალით მომხსნა და შემიყვანა სამზადში, სადაც უკვე მაგიდა იყო გაწყობილი. შემოვიდა დაურიც. დავსხედით, დავლიეთ ჩაი, მივაყოლეთ ცხელ-ცხელი ხაჭაპურები და დაურმა მითხრა, რომ მართალია ტყვარჩელში ელექტრიჩკა აღარ დადიოდა, მაგრამ შეეცდებოდა იქით მიმავალი რაიმე მანქანისთვის გავეყოლებინე.
საუზმეს რომ მოვრჩით, ავდექი და ზურგჩანთა ავიკიდე. დაურმა თავისი ქურთუკი ჩაიცვა. შევნიშნე, როგორი თვალებით მიყურებდა ზიტა და ამიტომ, როცა ვემშვიდობებოდი, გავიღიმე.
- შენ იცი, გია, - მითხრა მან, - აქეთ რომ იქნები, აუცილებლად შემოგვიარე...
უეცრად მომინდა, ზიტასთვის ჩემი ნამდვილი სახელი მეთქვა, მაგრამ მივხვდი, რომ არ გამოდიოდა, რაღაც წავიბურტყუნე და სამზადიდან საჩქაროდ გავედი. უკან დაური მომდევდა.
გავიარეთ მწვანე მოლით შემოსილი ვრცელი ეზო და გზაზე გავედით. ტრიფოლიატის (მარადმწვანე ხემცენარე) ღობეებს იქით მოჩანდა კოინდარიანი ეზოები, სადაც ყიოდნენ მამლები, დაკივკივებდნენ ინდაურები. ერთგან, ხურმის ხეზე, წითელი ხბო ება თოკით, მოლზე ჭრელი ბურთი ეგდო, ჭიდან კი შავთავსაფრიანი აფხაზის ქალი წყალს იღებდა.
წინ დაური მიდიოდა, მე უკან მივდევდი.
შემოგვხვდა ვიღაც ხნიერი კაცი, რომელიც სიგარეტს გრძელტარიანი მუნდშტუკით ეწეოდა. დაურმა და იმ კაცმა ერთმანეთს ხელი ჩამოართვეს, მერე აფხაზურად რაღაც ილაპარაკეს. ლაპარაკობდნენ და თან წამდაუწუმ ჩემსკენ იყურებოდნენ.
გამომშვიდობებისას იმ კაცმა გამიღიმა და თამბაქოსაგან ჩაყვითლებული კბილები გამოაჩინა.
ბოგირთან დაური შედგა და ტრასას გახედა. მაინცდამაინც დიდი მოძრაობა არ ყოფილა, იშვიათად თუ გაივლიდა მანქანა. მერე ორივენი ბოგირის ბეტონის მოაჯირზე ვისხედით და ტყვარჩელისკენ მიმავალ ტრანსპორტს ველოდებოდით.
საკვირველია, მაგრამ დაური არაფერს მეკითხებოდა. ერთხანს მომეჩვენა, რომ დავავიწყდი კიდეც, ჩუმად იჯდა და თამბაქოს ახვევდა. ვუყურებდი, როგორ მარჯვედ ამოძრავებდა სიგარეტის კვამლისგან გაყვითლებულ თითებს.
შეხვევას რომ მორჩა, ქაღალდს ენა გაუსვა, მერე ჯიბიდან სანთებელა ამოიღო და სიგარეტს მოუკიდა.
ვიფიქრე, მოდი, მეც ვკითხავ რამეს, ასე როდემდე უნდა ვისხდეთ-მეთქი, მაგრამ ვერაფერი მოვიფიქრე, აზრზე არ ვიყავი, რა უნდა მეკითხა, ისედაც ყველაფერი ნათელი იყო.
ბოლოს ერთმა საბარგო მანქანამ გამოიარა, დაურმა ხელი დაუქნია და გააჩერა. სულ რამდენიმე სიტყვა უთხრეს ერთმანეთს, მერე ძარაზე ასვლაში მიშველა და მანქანა რო დაიძრა, ხელი დამიქნია. ისე მემშვიდობებოდა, თითქოს დროებით მივდიოდი სადღაც და მალე უკან უნდა დავბრუნებულიყავი.
ძველი, ვინ იცის, რამდენჯერ შეკეთებულ-შერემონტებული მანქანა აღმართს ხროტინით მიუყვებოდა... ხეობის ფერდობებზე ფოთოლგაცლილი, აქა-იქ სიმწვანეშერჩენილი ტყე მოჩანდა... აქეთ და აქეთ უფრო ციოდა.. ვცდილობდი წარმომედგინა მამისა და ბებიის სახეები, მაგრამ ვერ ვახერხებდი.
ბებია საერთოდ არ მახსოვდა, რადგან იგი გუდაუთაში ცხოვრობდა და იშვიათად ვნახულობდი, მამის სახე კი ბუნდოვნად მედგა თვალწინ და მასაც დედაჩემის სახე ფარავდა – იგი თანდათანობით ახლოვდებოდა, იზრდებოდა, ფართოვდებოდა და ზედ ეფარებოდა მამაჩემის ფერმკრთალ სახესა და ბებიის მოხრილ ზურგს.
მამა უკანასკნელად ცხრა წლის წინათ ვნახე ავადმყოფი, ტკივილებისაგან გატანჯული, სახეგაცრეცილი, ვიგონებდი მის გაფართოებულ თვალებს, სიბრაზისგან მოღრეცილ პირს, მაგრამ ეს თვალები, ეს პირი, ეს სახის ფერი მაინც ცალ-ცალკე იყვნენ და ვერაფრით ვერ გამეერთიანებინა.
საკვირველი იყო, მაგრამ მამისა ყველაზე მეტად სუნი მახსოვდა. ეს იყო თამბაქოს, მჟავე ღვინისა და კიდევ რაღაცის სუნი. ეს სუნი უდიოდა მის ტანისამოსს, მის წიგნებს, ბინას, სადაც ჩვენ ვცხოვრობდით. ეს სუნი მიყვარდა. შემეძლო ამ სუნით მივმხვდარიყავი, რომ მამა ღამის ცვლიდან შინ დაბრუნდა და ახლა საცაა ლოგინში მწოლს თავზე დამადგებოდა და ცივ, ჩხვლეტია ლოყას ლოყაზე მომადებდა...
ტყვარჩელში რომ შევედით, ქალაქი ვეღარ ვიცანი, მარტო იმიტომ კი არა, რომ შეცვლილიყო (ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ისევ ისე იდგა ტყით შემოსილი სადაც, აქა-იქ წითელკრამიტიანი სახლები, ხოლო ქვეგორები, ისევ მოჩანდა მოთ, სადგურთან ახლოს - გრესის საკვამლე მილები), ალბათ იმიტომაც, რომ წინათ ყოველთვის ელექტრიჩკით ვმგზავრობდი, ახლა კი სამანქანე გზით მოვედი.
მძღოლს ბაზართან (სადღა იყო ბაზარი!) დავემშვიდობე და გულაჩქროლებული ზემოთ შევუყევი.
აი, ისიც - ჩვენი კორპუსი! წინ ღელე ჩამოუდის, ბოგირს გადაივლი და ეზოში შეაბიჯებ, იქ კი პირველივე სადარბაზო ჩვენია... მაგრამ ეზოში არავინა ჩანს, ხოლო კორპუსი... მთელს კორპუსს ერთი ფანჯარაც აღარ შერჩენია...
გახევებული ვდგავარ, აღარ ვიცი, როგორ მოვიქცე... მერე სადარბაზოში შევდივარ... ჩვენს ბინას კარი აღარა აქვს... შიგნით სიცარიელეა, იატაკზე ნაგავი ყრია - რაღაც გამოუსადეგარი ნივთები და მათ შორის ჩემი ნაჭრის დათუნია „გერასიმე“, რომლისთვისაც ვიღაცას მკლავი მოუგლეჯია...
ხელში ვიღებ და ვათვალიერებ. „ნაჭრილობევიდან“ გერასიმეს ნაცრისფერი ბამბა გამოსჩრია, რომელსაც რატომღაც თითით შიგ ვუტენი და აქეთ-იქით ვიყურები - მკლავიც იქვე გდია.. ვიღებ და გერასიმეს მხარზე ვადებ. ნემსი და ძაფი რომ იყოს, მივაკერებდი, მაგრამ სად არი ნემსი და ძაფი!
ბოლოს გერასიმე თავისი მკლავიანად ზურგჩანთაში ჩავდე და წამოვედი.
ეზოს ბოლოში ისევ დგას ბეტონის მაგიდა თავისი გრძელი სკამით. აქ წინათ ჩვენი მეზობლები დომინოს თამაშობდნენ ხოლმე, ისმოდა დომინოს ქვების ჭახაჭუხი, საანგარიშო კოჭების ჩხაკუნი და მხიარული შეძახილები, მაგრამ იქ ახლა აღარავინ ზის და, როგორც ჩანს, დიდი ხანია, არც არავინ მჯდარა.
რა ვქნა, ნუთუ მართლა არავინ დარჩა, რომ მამაჩემის ამბავი ვკითხო, ნეტა სად წავიდა იმდენი ხალხი... ბეტონის სკამზე ვჯდები და ეზოს ჩუმად ვათვალიერებ...
უეცრად ჩვენი სადარბაზოდან ვიღაც შაოსანი დედაბერი გამობრაცუნდა, ხელში ვედრო ეჭირა და პირდაპირ ჩემსკენ მოდიოდა, მაგრამ რომ დამინახა, შეკრთა და ვედრო ხელიდან გაუვარდა. წამოვდექი.
დედაბერმა თვალებზე ხელი მოიჩრდილა, ამხედ-დამხედა და უეცრად, რაღაც სასწაულის ძალით, ვიცანი - ჩვენ ზემოთ, მესამე სართულის ერთოთახიან ბინაში ცხოვრობდა, სახელი ვეღარ გავიხსენე, მაგრამ მაინც მივედი, ვედრო ავიღე, მივაწოდე და ღიმილით მივაჩერდი.
- რომელი ხარ? - მკითხა და კუშტი სახით შემომხედა.
- ჩვენ აქ ვცხოვრობდით, პირველ სართულზე... - და იმავე სასწაულის ძალით ახლა სახელიც გამახსენდა, - თქვენ ხომ მარო ხართ, მარო ბებია...
- ნენა, ქეთოსი ხარ, ბიჭო, შეენ?!
- დიახ...
- აქ როგორ მოხვდი მერე?!
- თბილისიდან ჩამოვედი.
- თბილისიდან?! დედა, რას ხედავს ჩემი თვალები! რაფერაა, შვილო, ქეთო, ცოცხალია?
- ცოცხალია, კი... თბილისში ვცხოვრობთ. მე მამაჩემის სანახავად ჩამოვედი, მაგრამ... ჩვენი ბინისკენ გავიხედე.
- ნუ გეშინია, შვილო, ცოცხალია ისიც, კარგადაა, მარა... ცოლი შეირთო და წავიდა აქედან... შენ არ ინერვიულო, ბებია, რა ექნა, მომვლელი ხო ჭირდებოდა ავადმყოფ კაცს...
სანამ არ ჩავახველე, კრინტი ვერ დავძარი.
- სად წავიდა.
- არ ვიცი, ბებია, ჯერ თქვეს, სოხუმში ცხოვრობსო, მერე არმავირშიო და რა გითხრა...
ერთხანს ჩუმად ვიდექით, ერთმანეთს არ ვუყურებდით, მერე მალულად შევათვალიერე - დაბერებულიყო, მე სულ სხვანაირი მახსოვდა და გამიკვირდა, როგორ ვიცანი-მეთქი...
- კარგი, მარო ბებია, წავალ ახლა მე...
- ღმერთოკი მომკალი, - შეიცხადა მან, - სა წახვალ, ბიჭო?!
- რა ვიცი, წავალ...
უეცრად მკლავში ხელი წამავლო.
- არ გაგიშობ, არა... სად უნდა წახვიდე ახლა! - პირზე ტკბილი ღიმილი მოეფინა, - ჩაის დაგალევიებ, კვერცხს მოგიხარშავ... თლათ დაღუპული კი არ ვართ!
ღელედან ვედროთი წყალი ამოვიღეთ და მაღლა ავედით. დედაბერი დაფაცურდა, ნავთქურაზე ქვაბით წყალი დაადგა და შიგ მოსახარშად ორი კვერცხი ჩადო. მე ჩემი ზურგჩანთა გავხსენი და იქიდან პური, "კილკის" კონსერვი და ხალვა ამოვიღე.
ხალვის დანახვაზე დედაბერს თვალები გაუბრწყინდა.
- მაი სად იშოვე?
- ხალვა?
- ჰო.
გამეცინა.
- ხალვას მიაქვს თბილისი.
- დედა, რა კაია!
- ვინ მოიყვანა ცოლად...
- მამაშენმა? - ლიდა.
- რომელი, აქ რო ცხოვრობდა?
- კი, მეორე სართულზე, - იატაკს ქუსლი დაჰკრა, - ე, ზუსტად ჩემს ქვემოთ. თანაც იმ დროს ასე იყო საჭირო, აფხაზი თუ ყავდა კაცს ცოლად, არ ერჩოდნენ... ორი გოგო ყავთ, შენი დებია მაგენი, ბებია, უნდა გეიცნო და მოეფერო...
კონსერვი გავხსენი, ხალვა და პური დავჭერი და ამასობაში კვერცხებიც მოიხარშა...
ის ღამე იქ გავათენე. დილით ადრე ავდექი და წამოვედი; ბევრი მეხვეწა საწყალი დედაბერი, დარჩი, დარჩიო, მაგრამ არ დავუჯერე...
ოჩამჩირემდე ვიღაც მადლიანმა კაცმა ჩამიყვანა ძველი „მოსკვიჩით“, იქიდან ენგურის ხიდამდე ავტობუსით ვიმგზავრე, მერე ზუგდიდამდე ისევ ავტობუსით და, ბოლოს, მატარებლით - თბილისამდე.
მატარებელში არ დამეძინა, ათას რამეზე ვფიქრობდი, ვიგონებდი გალელ დედაბერს, რომელმაც იქითობისას ენგურის ხიდზე გადამიყვანა, მის დისშვილ გივის - მარშრუტკის შოფერს, ზიტას და დაურს, მარო ბებიას... გამახსენდა ისიც, რომ მაროსთან ჩვენი კედლის საათი ვნახე და როცა ვიცანი, დედაბერმა ძალიან დაირცხვინა, თავს იმართლებდა, მამაშენმა მაჩუქაო, მაგრამ მივხვდი, რომ მამაჩემს დარჩა, ამან კი წაიღო.
საათი არ მუშაობდა, გაჩერებული ეკიდა კედელზე. მახსოვდა, რომ წინათ იქიდან პატარა, სასაცილო ფრინველი გამოხტებოდა ხოლმე და იძახდა: „გუ-გუ! გუ-გუ!“ წამოსვლისას დედაბერმა საათი კედლიდან ჩამოხსნა და თან მატანდა, მაგრამ თავი მოვიკალი და არ წამოვიღე, რად მინდოდა, სად უნდა მეთრია, გაფუჭებული იყო;
თუმცა დედაჩემისთვის რომ ჩამომეტანა, იქნება გახარებოდა კიდეც; მაგრამ არა უშავს, დედაჩემს თავისი ნიშნობის ბეჭედს მივუტან და მივუგდებ, თავიანთ საქმეს თვითონ მიხედონ...
დილით თბილისის სადგურზე მატარებლიდან რომ ჩამოვედი, პირდაპირ ბაზრობაზე წავედი. ფული კიდე მქონდა და ვიყიდე შავი ფერის ორი ოცკაპიკიანი პარკი, ექვსი ცალი წებო და ჩემს სარდაფს მივაშურე.
მინდოდა გერასიმესთვის მკლავი მიმეკერებინა, მაგრამ აღარაფრის თავი აღარ მქონდა...
იმ ღამით უამრავი ცხოველი მოვიდა...
მოვიდნენ სპილოები, მარტორქები, ჟირაფები, ზებრები, კამეჩები, ლომები, ანტილოპები...
მოდიოდნენ და მოდიოდნენ...
მე ვიდექი მაღალ, ხმელ ბალახში და მესმოდა მათი ცხელი სუნთქვა, ვგრძნობდი მათ სუნს...
ვხედავდი იქვე, ჩემს ფეხებთან ჩაწოლილ ლომებს, რომლებიც ყვითელი თვალებით მისჩერებოდნენ შორს, მინდვრის ბოლოსკენ მიმავალ ანტილოპებს... ერთი მათგანი წეღან დაეჭირათ და ახლა იმისი სისხლით მოთხვრილ დრუნჩებს ენით ილოკავდნენ.
საბრალო ანტილოპის ძვლებს უკვე დიდი, ყელტიტველა სვავები ძიძგნიდნენ...
სულ ბოლოს ორი გიენაც მოვიდა.
