ფეხმძიმობა
- მისმინე, გულისყური მომაპყარ და ჩემს ამბავს გიამბობ, თუმცა უზომოდ მიმძიმს, ენას ძლივსღა ვიბრუნებ. ვაი, რომ მისგან გახარებას არასდროს მოველი, ვისთვისაც გავშმაგებულვარ და "ვისგან შევუცავ სევდათა, სისხლისა ღვართა დენასა”.
- ინდოეთის შვიდი სამეფოდან ექვსი ფარსადანს ეპყრა, უხვსა და მდიდარ ხელმწიფეს, "ტანად ლომსა და პირად მზეს”, ამაყსა და უძლეველ მეომარს, ერთი რომ მთელ რაზმს უმკლავდებოდა. მეშვიდე სამეფოს მამაჩემი, სარიდანი, ფლობდა: მტერი შეემუსრა და შიშის ზარი დაეცა, ვერც აშკარად და ვერც ფარულად საზიანოს ვერავინ ვერას უბედავდა, ცხოვრობდა მშვიდად და დროს სიამით ატარებდა, `ნადირობდის და იშვებდის საწუთრო-გაუმწარავი”.
- მტერი ხომ ყველგან დამიჩოქებია, შორს გამირეკავს და მომიჯნავე მიწებიც წამირთმევია, - გაიფიქრა ერთ დღეს სარიდანმა, - ტახტზე დიდებით ვზივარ და ვზეიმობ. მაინც ვერ მომისვენია; მარტოობა მომბეზრდა, გულს კაეშანი შემომწოლია. წავალ, მეფე ფარსადანს ვეახლები, მთელი ინდოეთის ხელმწიფეა და ჩემს სამეფოსაც მოეპატრონოსო.
- მოციქული მიუგზავნა და შეუთვალა, ქვეშევრდომად შემიწყნარეო: მინდა თქვენ წინაშე ჩემი ძალ-გულოვნება გამოვცადო და ერთგული ნამსახურობის სახელი დამრჩესო. ფარსადანმა ეს რომ გაიგო, დიდად გაიხარა და პასუხად შეუთვალა: ღმერთს მადლობას ვსწირავ, რომ მეფემ, ვისაც ინდოეთს ტახტი ჩემებრ გიპყრია, ეს მოიწადინეო, მობრძანდი, "ასრე პატივ გცე, ვითა ძმამან და მშობელმან”.
- ფარსადანმა ამირბარობა უბოძა და ერთი სამეფო საგამგებლოდ დაუმტკიცა. ამიერიდან ცალკე სამეფოს მეფე აღარ ერქვა სარიდანს, თორემ ისე კი არაფერი დაჰკლებია. ხელმწიფემ, როგორც ტოლი და სწორი, ისე მიიღო, მისით თავიც მოსწონდა, ამბობდა: სანაძლეოს ვდებ, თუ ვინმეს ჩემებრი ამირბარი ჰყავდესო. სარიდანიც კმაყოფილი იყო:
"ლაშქრობდის და ნადირობდის, აძლევდიან მტერნი ზავსა.
მას არა ვგჰავ, ასრე ვითა მე სხვა კაცი არა მგავსა”.
- ინდოეთის ხელმწიფეს და "დედოფალსა მზისა დარსა” ერთი დიდი სადარდებელი გასჩენოდათ: შვილი არა ჰყავდათ, თუმცა საამისო ჟამი კარგა ხანია მოსულიყო. ამ ამბავს ლაშქარიც შეეშფოთებინა.
- წყეულიმც იყოს ის დღე, რა დღესაც მე ამირბარს შევსძენივარ! ფარსადანს გახარებოდა და ებრძანებინა: შვილად გავზრდი, ჩემებრ ეგეც ხომ ხელმწიფის გვარისა არისო. მართლაც, მეფე-დედოფალმა შვილად ამიყვანეს და ტახტის მემკვიდრედ მზრდიდნენ. ბრძენთ მიმაბარეს, რომ ხელმწიფური წეს-ჩვეულებანი მესწავლა. ასმათ, შენა ხარ მოწმე, ახლა რომ ფერმიხდილი ვარ, მაშინ:
"მზესა მე ვსჯობდი შვენებით, ვით ბინდსა ჟამი დილისა,
იტყოდეს ჩემნი მნახავნი: მსგავსია ედემს ზრდილისა,
აწ მაშინდლისა ჩემისა სახე ვარ ოდენ ჩრდილისა”.
- ხუთი წლისა ვიყავი, დედოფალი რომ დაორსულდა.
ტარიელმა ამოიოხრა, მერე თვალცრემლიანმა დასძინა, ქალი გაუჩნდაო. რა ეს თქვა, გული შეუღონდა. ასმათმა მკერდზედ წყალი აპკურა და მოაფხიზლა. მოყმემ ღონე მოიკრიბა და განაგრძო:
- ფარსადანმა დიდი ლხინი და ზეიმი გამართა. ყოველი მხრის მეფენი ნაირნაირი ძვირფასი ძღვენით ეწვივნენ და მიულოცეს. ხელმწიფემ უამრავი განძი გასცა, ლაშქარი საბოძვარით აივსო.
- ზრდა ერთად დაგვიწყეს. მეფე-დედოფალს თანაბრად მივაჩნდით და ვუყვარდით. ისეთი იყო, "ქება არ ითქმის ენითა”, მაშინვე მზესა ჰგავდა, მისი შუქი მზისაზე სამგზის მეტადაც ნათობდა! ახლა იმ ჩემი დამდაგველის სახელი უნდა ვახსენო...…
აქ უკვე ვეღარ გაუძლო და გონი დაკარგა. ავთანდილსაც ტირილი მოერია, მისი ცეცხლით გული დაეწვა. ქალმა ტარიელს წყალი ასხურა და მოასულიერა.
- მისმინე და მაინც გიამბობ, თუმცა ჩემი სიკვდილის დღე, ვხედავ, ახლა კი ნამდვილად მოსულა. მეფის ასულს ნესტან-დარეჯანი ერქვა. შვიდი წლისა უკვე დინჯი და გონებადაუნჯებული შეიქნა. აბა, თვალადობა რაღა საკითხავია:
"მთვარისა მსგავსი, შვენებით მზისაგან ვერ-შეფრობილი,
მისსა ვით გასძლებს გაყრასა გული ალმასი, წთობილი!”
ამ დროს მე უკვე შემეძლო ომში მტერი მემუსრა. ფარსადანმა რა შეატყო, რომ მეფობა მის ასულს ეწადა, მე მამასთან დამაბრუნა. დროს ბურთაობასა და ნადირობაში ვატარებდი, "ვით კატასა ვხოცდი ლომსა”.
- ნესტანს ხელმწიფემ ცალკე სასახლე აუგო:
"ქვად ფაზარი სხდა, კუბო დგა იაგუნდისა, ლალისა,
კარზედა ბაღჩა, საბანლად სარაჯი ვარდის წყალისა.
იგი მუნ იყვის, მედების ვისგან სახმილი ალისა!”
დღე და ღამე სასაკმევლით ალვას უკმევდნენ. ხან კოშკში იყო, ხან კიდევ, როცა ჩრდილი იდგა, ბაღში ჩამოვიდოდა. სასახლეს ფანჯრები ძვირფასი ფარდებით ჰქონდა მოფარდაგული და "ვერვინ ვხედევდით, შეიქმნა პირითა მინა-ვარდითა”. გადიოდა დრო, "მუნ იზრდებოდის ტანითა, გაბაონს განაზარდითა”. თან ასმათი და ორი მსახური ახლდა, სიბრძნის მასწავლებლად კი ხელმწიფის და, დავარი, ჰყავდა მიჩენილი:
"დავარ იყო და მეფისა, ქვრივი, ქაჯეთს გათხოვილი,
მას სიბრძნისა სასწავლელად თვით მეფემან მისცა შვილი”.
- მეფე საკუთარ ძესავით მზრდიდა და გვერდიდან აღარ მიშორებდა: დღისით ხომ განუყრელად მასთან ვიყავი, ღამითაც დასაძინებლად შინ აღარ მიშვებდა. თხუთმეტი წლისა მოწიფული ვაჟკაცი გავხდი, "ძალად ლომსა, თვალად მზესა. ტანად ვჰგვანდი ედემს ზრდილსა”, სროლასა და ასპარეზობას მიქებდნენ:
"მოსრნის მხეცნი და ნადირნი ისარმან ჩემგან სრეულმან,
მერმე ვიბურთი მოედანს, მინდორით შემოქცეულმან,
შევიდი, შევქმნი ნადიმი, ნიადაგ ლხინსა ჩვეულმან,
აწ საწუთროსა გამყარა პირმან ბროლ-ბადახშეულმან!”
- დიდი უბედურება მეწვია, მამა მომიკვდა. ფარსადანს შვება-ლხენა გლოვად შეეცვალა. ვინც სარიდანის შიშით ძრწოდა, მისი სიკვდილით გული დაიამა, მტრები ხარობდნენ, ხოლო ერთგულთ და მოკეთეთ ვაება შეექნათ.
- მე ბნელში ვიჯექი სიცოცხლეგამწარებული, დღედაღამ მოთქმა-ტირილისა და ოხვრა-კვნესისაგან ვერავის დავეწყნარებინე. ამ ყოფაში ერთი წელიწადი რომ დავყავი, ჩემ გასაყვანად დიდებულები მოვიდნენ, მეფეს გამოეგზავნა და შემოეთვალა: "შვილო ტარიელ, ნუ ხარ შავითა ღებული! ჩვენ უფრო გვტკივის იგი, ვინ დაგვაკლდა სწორად თავისა” შავი სამოსის გახდა ებრძანებინა, მამაჩემის ნაცვლად ამირბარობა და მისივე საგამგებლო ერთი სამეფო სრულად ებოძებინა, ასი საგანძურიც ზედ დაერთო.
- ეს რომ გავიგე, მწუხარების ჩაუქრობელი ცეცხლი ერთთავად მომედო, "ავენთი, დამწვეს მამისა სახმილთა დაუშრტობელთა”. რას ვიზამდი, გამოვყევი და დიდებულებმა უკუნი ბნელიდან გამომიყვანეს. მეფე-დედოფალმა დიდი პატივი დამდო: შორს მომეგებნენ, მშობლებივით გადამეხვივნენ და ჩამკოცნეს, ისე მეპყრობოდნენ, როგორც ღვიძლ ძეს. გლოვიდან ჩემი გამოსვლის გამო ზეიმი შექნეს.
რა ნადიმად დასხდნენ, ახლოს დამისვეს, მამაჩემის ორივე საგამგებლო დინჯად შემომთავაზეს. შევეურჩე, მისი მაგივრობის გაწევის ფიქრით შეძრწუნებული, "მისეულთა წესთა ქცევა მიჩნდა ზარად”, მაგრამ არ მომეშვნენ და მეც დავმორჩილდი. მას შემდეგ დიდი ხანია და ბევრი რამ დავიწყებული მაქვს, აღარ მახსოვს, და მაინც გიამბობ ჩემს ამბავს, რაგინდ გამიძნელდეს. ვაი, რომ:
"ცრუ და მუხთალი სოფელი მიწყივ ავისა მქმნელია,
მისთა ნაკვესთა წინწალი დამეცეს ხანგრძლად მწველია”.
სასკოლო ლიტერატურა • • •  • • • ვეფხისტყაოსანი / შინაარსი |
